Madde, ilaca bagli obsesif kompulsif bozukluk; reçeteli ilaçlar, yasadisi veya belirli toksik maddelerin kullanilmasi sonucu ortaya çikar. Ilaçlar veya maddelerin etkisi altindayken ya da kullanimdan çekildiklerinde kisiler, OKB semptomlari ve davranislari gösterebilirler.
Obsesif kompulsif bozukluk (OKB), bir bireyin israrci, müdahaleci düsünceler veya takintilara sahip olmasina neden olan bir akil hastaligidir. Bu takintilar, takintilarin neden oldugu siddetli kaygiyi azaltmak için bireyi genellikle belirli davranislari harekete geçirmeye yönlendirir. Bu noktada bazi ilaçlar ve maddeler obsesif kompulsif bozuklukla ilgili rahatsizliklara neden olabilir.
Ruhsal Bozukluklarin Teshisi ve Istatistiki Kilavuzu, Besinci Baskisi (DSM-V), obsesif-kompulsif bozuklukla ilgili bölümde Madde veya Ilaca Bagli OKB ve Ilgili Bozukluklar için yeni bir kategori içermektedir.
Madde, İlaca Bağlı OKB ve İlgili Bozuklukların Nedenleri
OKB ve diger ilgili bozukluklarla iliskili tekrarlayan, müdahaleci düsünceler ve zorlayici davranislar, farkli degiskenlerden etkilenebilir. Bunun yaninda, asagidakiler dâhil çesitli ilaçlara ve maddelere maruz kalmadan da kaynaklanabilir:
- Amfetaminler, genellikle DEHB için reçete edilir veya yasadisi olarak satin alinir ve kullanilir.
- Sizofreni için reçete edilen antispsikotikler,
- Hipnotikler (reçete) ancak bazen rekreasyon için yasa disi olarak kullanilir.
- Sempatomimetikler ve diger bronkodilatörler,
- Antikolinerjikler,
- Antikonvülzanlar (epilepsi tedavisinde kullanilir),
- Tiroid ilaçlari,
- Lityum, çesitli akil hastaliklarinin tedavisinde kullanilir.
- Esrar (marihuana),
- Kokain ve kristal metamfetamin,
- Halüsinojenler (yani LSD, meskalin, psilosibin mantarlari),
- Fensiklidin (PCP),
- Yakit, boya, sinir gazlari, karbon monoksit, kursun, civa, organofosfat böcek öldürücüler gibi uçucu ve toksik maddeler
Madde veya İlaca Bağlı OKB ve İlgili Bozuklukların Belirtileri
Madde veya ilaç kaynakli OKB semptomlari, saf obsesif kompulsif bozuklugun semptomlarina benzer. Madde veya ilaç kaynakli OKB teshisi yapilirken dikkate alinan semptomlar ve kriterler su sekildedir:
- Siddetli, müdahaleci obsesif düsünceler ve / veya zorlayici davranislar (ör. obsesif kontrol, el yikama, deri yolma, saç çekme, tekrarlayan ritüeller) sergilenir.
- Semptomlar, uyusturucu veya ilaç kullanimindan sonraki bir ay içinde baslar. ayni zamada OKB anksiyete semptomlarina neden oldugu bilinen bir madde veya ilaçtan kullanildiktan sonra baslar.
- Semptomlar, önceden var olan bir OKB veya maddeye maruz kalmadan önce var olan bozukluktan kaynaklanmaz.
- OKB belirtilerinin etkileri, önemli anksiyete ve sikintiya neden olarak günlük yasamda isleyisi bozar.
- Ilaç tedavisi veya madde kaynakli OKB, yaygin olarak alkol veya uyusturucu kullanan kisilerle iliskilidir. Ancak herhangi birinde de ortaya çikabilir.
- Basvurulan akil sagligi uzmani, tam bir fiziksel muayene yapacak ve tam kan sayimi, ilaçlar ve toksik maddeler için kan ve idrar taramalari gibi uygun laboratuvar testleri isteyecektir.
Madde Kaynaklı OKB ve İlgili Bozuklukların Tedavisi
OKB'ye veya ilgili bozukluga neden olan, altta yatan madde veya ilaç tedavi stratejisini belirler. Tedavi, OKB'ye neden oldugu belirlenen reçeteli ilaçlarin durdurulmasini ve farkli bir ilaçla degistirilmesini içerebilir. Doktor ayrica OKB ve iliskili bozukluklarin tedavisinde yaygin olarak kullanilan antidepresanlar da reçete edebilir.
Ilaçlar, madde kullanimi veya toksinlere maruz kalmanin neden oldugu OKB semptomlari, sorumlu madde ortadan kaldirildiktan sonra tipik olarak azalir. Hatta tamamen ortadan kalkmasi da mümkündür. Belirtiler, tüm madde veya toksin bireyin vücudunu terk edene kadar devam edebilir. Vücudun maddeyi metabolize etmesi ne kadar sürüyorsa, kisi maddeyi kullanmayi biraktiktan sonra günler veya haftalarca semptomlar devam edebilir. Bazen ilaçlara ve maddelere maruz kalmanin getirdigi OKB semptomlari ve davranislari kaybolmaz. Bu durumda OKB tedavisi, tipik antidepresan ilaç tedavisi ve davranissal terapinin birlesimidir.
