Piromaninin temelinde atese duyulan ilgi ya da hayranlik vardir. Bu hayranlik eger basit bir hoslanmadan çok daha fazlaysa bu sagliksiz bir duruma dönüserek “Piromani” haline gelebilir. Bununla beraber pinomani hakkinda pek çok yanlis algilama ve yanlis bilgi mevcuttur. Bu yanlis anlasilmalarin en büyüklerinden biri, kundakçilik yapan ya da ates yakan herkesin piromani hastasi oldugunun düsünülmesidir. Bu nedenle piromani terimi de sik sik kundakçilik terimi yerine kullanilabiliyor. Oysa ki simdiye kadar yapilmis olan arastirmalar böyle bir sonuca sahip degil. Bu nedenle bu iki terim birbirinden farkli olarak ele alinmalidir. Piromani psikiyatrik bir durumdur ve tedavi edilebilir. Ancak kundaklama bir suçtur.
Piromani hastalari, kasitli olarak ve tekrar tekrar ates yakma davranislarini sik sik sergileyebilirler. Hatta kendilerini bu davranislari sergilemek zorunda hissederler. Bu anlamda kontrol edemedikleri bir dürtüye sahiplerdir. Bu hastalar için ates yakmak ve atesle ilgili diger benzer davranislar içsel gerginligi azaltir. Buna ek olarak kisilerin endiselerini giderir ve onlara zevk alma ya da rahatlama hissi verir.
Piromaniye Ne Sebep Olur?
Piromaninin olusmasina sebep olabilecek bilinen tek bir neden bulunmamaktadir. Arastirmacilar genelde genetik baglatilarin ya da davranissal özelliklerin bu rahatsizliga yol açabilecegini düsünmektedir. Diger bazi zihinsel rahatsizliklara sahip olan kisiler bu rahatsizliga yakalanmaya digerlerinden çok daha yatkin olabilmektedir. Buna ek olarak kumar ya da madde bagimliligi gibi durumlar da kisileri piromaniye karsi savunmasiz hale getirebilir. Antisosyal kisilik bozukluguna sahip kisilerin bazilarinda da piromaniye rastlanilmaktadir.
Piromani hem erkeklerde hem de kadinlarda görülmektedir. Ancak erkeklerde kadinlarda oldugundan daha yaygin bir sekilde görülür. Ögrenme güçlügü çeken ya da sosyal becerileri olmayan kisilerde de digerlerine kiyasla daha sik görülebilir. Ayni zamanda piromani rahatsizligi cinsel ya da fiziksel olarak istismara ugramis veya ebeveyn ihmaline, terk edilmesine maruz kalmis insanlarla da iliskilendirilmistir. Suç geçmisi olan insanlar da daha fazla yangin çikarma egilimi gösterme egilimindedir. Yani bahsi geçen bütün bu durumlar ve etkenler kisilerin piromani rahatsizligina sahip olmasini saglayabilecek durumlara dönüsebilir.
Piromani Belirtileri
Piromani rahatsizliginin en temel özelligi, kasitli bir sekilde yangin çikartma durumunun olmasidir. Ayrica piromanili bireyler yangin çikarmadan önce bariz bir sekilde gerilim ve duygusal uyarilma yasarlar. Piromani rahatsizligina ait belirtilerden bazilari sunlardir:
- Atese karsi belirgin bir sekilde ilgi, merak ve hayranlik duyma
- Ates yakma gereçlerine karsi hayranlik besleme
- Çevreden gerçeklesen yanginlari büyük bir ilgi ve hayranlik ile izleme,
- Atesle ilgili itfaiye gibi kurumlardan, ekipmanlardan ve personelden zevk almak
- Yerel bir itfaiyede vakit geçirmek ve bu kurumla ilgili çok fazla merak ögesine sahip olmak
- Bir yangini baslatirken, etkilerine tanik olurken ya da yanginin sonuçlarini gözlemlerken zevk, tatmin veya rahatlama duygusunu yasamak
- Bos vakitlerinde çakmak, kibrit, mum ve benzeri yakici aletler ile vakit geçirmek
Piromanisi olan insanlar parasal kazanç gibi nedenlerle ates yakmazlar. Ayrica yangin çikartarak suç faaliyetlerini gizlemeye, intikam almaya ya da yasamsal amaçlarini gerçeklestirmeye de çalismazlar. Eger kendinizde ya da bir yakininizda piromani rahatsizliginin oldugunu düsünüyorsaniz tehlikeli sonuçlarla yüzlesmeden önce destek almaniz gerekmektedir.
Piromani Ne Zaman Başlar?
Piromani yani yangin çikarma hastaligi, genellikle çocukluk çaglarinda baslar. Hastalarin geçmislerine bakildiginda ise pek çok antisosyal egilimlerinin oldugu görülebilir. Bunun yaninda aile içi sorunlar ya da uykuda idrar kaçirma gibi durumlarin da söz konusu oldugu bilinmektedir. Piromaniye eslik eden ve baslamasina neden olan diger durumlar ise söyle siralanabilir:
- Fazla alkol tüketimi ve zehirlenmesi
- Cinsel problemler
- Ortalamadan düsük zeka seviyesi
- Travmatik olayla
- Öfke kontrolünde sorun yasama
Piromani Tedavisi
Piromani hastalarinda genellikle bastirilmis öfke sorunu görülmektedir. Bastirilmis olmasinin en önemli nedeni de kisilerin kendini ifadede sorun yasamalaridir. Öfkenin disari atilamamasi ile ortaya çikan agresyon fazlaligi ise yangin çikarma dürtüsünü harekete geçirebilmektedir. Bu nedenle piromani tedavisinde, alternatif davranis biçimleri gelistirmeye odaklanilir. Bu davranislarin gelisimine yönelik teknikler ve yaklasimlar kullanilir.
