Dissosiyatif kimlik bozuklugu eskiden çoklu kisilik bozuklugu olarak adlandirmaktaydi. Dissosiyatif kimlik bozuklugu olan kisiler, kisinin asil kisiliginin farkinda olsun veya olmasin isleyen bir veya daha fazla alternatif kisilik gelistirir.
Dissosiyatif kimlik bozuklugu, dissosiyatif bozukluklarin bir türüdür. Dissosiyatif bozukluklar; hafiza, bilinç veya farkindalik ve kimlik gibi normalde sorunsuz çalisan zihinsel islevlerin bozulmasini içeren akil hastaliklaridir. Bu islevlerden biri veya daha fazlasi bozuldugunda, dissosiyatif semptomlar ortaya çikabilir. Semptomlar hafif olabildigi gibi hem kisisel yasamda hem de iste bir kisinin genel isleyisine müdahale edecek kadar siddetli de seyredebilir.
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğuna Ne Sebep Olur?
Travma öyküsü, dissosiyatif kimlik bozuklugunun temel nedenidir. Dissosiyatif kimlik bozuklugu vakalarinin yaklasik % 90'i bir istismar öyküsü içerir. Travma genellikle siddetli duygusal, fiziksel ve cinsel istismari içerir. Ayni zamanda kazalar, dogal afetler ve savasla da baglantili olabilirler. Bir ebeveynin kaybi veya hastalik nedeniyle uzun süreli uzaklasma hali, dissosiyatif kimlik bozuklugunun gelisiminde etkilidir.
Disosiyasyon, genellikle bir kisinin stresli veya travmatik bir durumdan kopmak için kullandigi bir basa çikma mekanizmasi olarak düsünülür. Bir kisinin dis dünya ile baglantisini koparmasinin ve olup bitenlerin farkindaligindan uzaklasmasinin bir yoludur. Disosiyasyon, travmatik veya stresli bir deneyimin fiziksel ve duygusal acisina karsi bir savunma mekanizmasidir. Aci veren hatiralari günlük düsünce süreçlerinden ayiran kisi, sanki travma olmamis gibi görece saglikli bir isleyis düzeyini sürdürmek için disosiyasyonu kullanabilir.
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu Belirtileri
Dissosiyatif kimlik bozuklugu olan bir kisinin iki veya daha fazla kisiligi vardir. Biri kisinin çekirdek kisiligidir, digerleri ise alternatif kisilikler olarak bilinen alt kimliklerdir. Bir alternatif kisilik, hastanin davranislarini kontrol altina aldiginda hasta hafiza kaybi yasayabilir. Her alterin kendine özgü özellikleri, kisisel bir geçmisi ve çevresiyle iliski kurma biçimi vardir. Alternatif kisilikler, çekirdek kisilikten farkli bir cinsiyette ve isimde olabilir. Bunun yaninda, farkli bir davranis tarzi da gelistirebilir.
Dissosiyatif kimlik bozuklugu, asagidakiler dâhil olmak üzere diger ruhsal bozukluklarda bulunan birçok psikolojik semptomu paylasir:
- Oldukça aktif bir günlük yasamdan tamamen hareketsizlige veya tuhaf davranislara yönelim
- Siddetli bas agrisi veya vücudun diger bölgelerinde hissedilen agri
- Depersonalizasyon (Kisinin kendi düsüncelerinden, hislerinden ve bedeninden kopuk hissetmesi)
- Derealizasyon (Çevresinin yabanci, tuhaf veya gerçek disi oldugu hissi)
- Depresyon ve / veya ruh hali degisimleri
- Kaygi
- Yeme ve uyku bozukluklari
- Cinsel islev bozukluklari
- Madde bagimliligi
- Amnezi (Hafiza kaybi veya zaman bozulmasi hissi)
- Halüsinasyonlar
- Kendini kesmek gibi kendine zarar verici davranislar
- Intihar riski
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu Testi
Dissosiyatif kimlik bozuklugunu teshis etmek için bir test uygulanir. Bu test ile kisinin dissosiyasyon düzeyi belirlenebilir. Dissosiyatif kimlik bozuklugu testinde kisinin tepkilerinin ölçülmesi hedeflenmektedir. Böylece zor durumlar ve düsünceler karsisinda nasil bir tepki gelistirdigi gözlemlenebilir. Uzmanlar tarafindan ve gözetim altinda yapilan bu test ile dogru bir sekilde teshis koymak mümkün olmaktadir.
Dissosiyatif Kimlik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
Dissosiyatif kimlik bozuklugu tedavisi; ilk olarak semptomlari hafifletmeyi hedefler. Sonrasinda bireyin ve etrafindakilerin güvenligini saglamaya çalisir. Bununla birlikte farkli kisilikleri tek bir entegre, iyi isleyen kimlikte yeniden birlestirmektir.
Tedavi ayni zamanda kisinin sancili anilari güvenli bir sekilde ifade etmesine ve islemesine, yeni basa çikma ve yasam becerileri gelistirmesine yardimci olmayi amaçlar. En iyi tedavi yaklasimi kisiye, tanimlanabilir tetikleyicilerin dogasina ve semptomlarin ciddiyetine baglidir. Dissosiyatif kimlik bozuklugunun tedavisi asagidaki yöntemlerin bazi kombinasyonlarini içerecektir:
- Psikoterapi: Konusma terapisi olarak adlandirilir. Dissosiyatif bozukluklarin ana tedavisidir.
- Bilissel-davranisçi Terapi: Bu psikoterapi sekli, islevsiz düsünme kaliplarini, duygulari ve davranislari degistirmeye odaklanir.
- Diyalektik Davranis Terapisi (DDT): Siddetli kisilik bozukluklari olanlar için bir tür psikoterapidir. Genellikle bir taciz veya travma deneyiminden sonra ortaya çikan semptomlari tedavi etmeyi hedefler.
- Ilaç Tedavisi: Dissosiyatif bozukluklari kendi kendilerine tedavi edecek hiçbir ilaç yoktur. Ancak kisilerde, iliskili depresyon veya anksiyete varsa, antidepresan ilaçlari kullanabilirler.
