Kleptomani, genellikle gerçekten ihtiyaç duyulmayan ve pek degerli olmayan esyalari çalma dürtüsüne karsi koyamama durumudur. Kleptomani tedavi edilmezse, sizde ve sevdiklerinizde çok fazla duygusal komplikasyona neden olabilir. Nadir görülen ancak ciddi seyreden bir ruh sagligi bozuklugudur.
Kleptomani, bir tür dürtü kontrol bozuklugudur. Duygusal veya davranissal öz kontrol ile ilgili problemleri içeren karakterize bir bozukluktur. Dürtü kontrol bozuklugunuz varsa, kendinize veya bir baskasina asiri veya zararli bir davranista bulunma istegine veya dürtüsüne karsi koymakta güçlük çekersiniz.
Kleptomanisi olan birçok insan, akil sagligi tedavisi görmekten çekindikleri için gizli bir utanç içinde yasarlar. Kleptomaninin tedavisi olmamasina ragmen, ilaç tedavisi veya konusma terapisi (psikoterapi) ile kontrol altina alinabilir. Etkili bir tedavi ile zorlayici çalma döngüsünün sona ermesine yardimci olunabilir.
Kleptomani Belirtileri
Kleptomani belirtileri su sekilde siralanabilir:
- Ihtiyaciniz olmayan esyalari çalmak için güçlü dürtülere karsi koyamama
- Hirsizliga yol açan artan gerginlik, endise veya uyarilma hissi
- Çalarken zevk, rahatlama veya tatmin hissetmek
- Hirsizliktan sonra korkunç suçluluk, pismanlik, kendinden nefret etme, utanç veya tutuklanma korkusu hissetmek
- Dürtülerin geri dönüsü ve kleptomani döngüsünün tekrari
Kleptomani Yaşayanların Özellikleri
Kleptomanisi olan kisiler tipik olarak su özellikleri sergiler:
- Tipik hirsizlarin aksine kleptomanisi olan insanlar; kisisel kazanç için, intikam için veya bir protesto biçimi olarak çalmazlar. Yalnizca dürtüleri bu denli güçlü oldugu ve dürtülerine karsi koyamadiklari için çalarlar.
- Kleptomani ataklari genellikle kendiliginden, genellikle planlama yapilmadan ve baska bir kisinin yardimi veya isbirligi olmadan ortaya çikar.
- Kleptomanisi olan çogu kisi, magazalar ve süpermarketler gibi halka açik yerlerden hirsizlik yapar. Bazilari bir partide veya herhangi bir ziyarette arkadaslarindan veya tanidiklarindan çalabilir.
- Çogu zaman çalinan esyalarin kleptomanisi olan kisi için hiçbir degeri yoktur ve kisinin bunlari satin almaya gücü yetebilir.
- Çalinan esyalar genellikle asla kullanilmamak üzere saklanir. Esyalar ayrica bagislanabilir, aileye veya arkadaslara verilebilir ve hatta çalindiklari yere gizlice geri konulabilir.
- Çalma dürtüsü, zaman içinde daha fazla veya daha az yogunlukta gelip gidebilir veya ortaya çikabilir.
Kleptomani Hastasına Nasıl Davranılmalı?
Kleptomani hastasina her seyden önce suçlayici ve küçük düsürücü bir tutumla yaklasmamak gerekir. Çalma dürtüsünün davranis bozuklugundan kaynaklandigini ve bir hastalik oldugu unutulmamalidir. Hastalara, gereken sartlar saglandiginda, kleptomani hastaligindan tümüyle kurtulmanin mümkün oldugu söylenmelidir. Kleptomani olan kisiler, bunun bir hata olmadigina ancak tedavi edilmesi gerektigine dair bilinçlendirilmelidir.
Kleptomani Cezai Sorumluluğu Nedir?
Hirsizlik, kanunlar kapsaminda bir suçtur. Ancak hirsizlik yapan kisinin kleptomani hastasi olmasi durumunda, farkli islemler uygulanmaktadir. Türk Ceza Kanunu’nun 32. maddesine göre, akil hastaligi nedeniyle sonuçlarin algilanmadan yapildigi eylemlere yönelik cezalandirma yapilmaz. Bunun yaninda davranis kontrol yetenegi azalmis olan kisiler cezalandirilir. Ancak belirli oranda indirim alabilmektedirler. Kleptomani hastalari, bu durum içinde degerlendirilmektedir. Aldiklari cezanin degismemesi sartiyla tedavi amaçli bir ceza düzenlemesi de yapilabilir. Bunun için de hastanin, uzman bir hekim heyeti tarafindan hazirlanan kleptomani raporuna sahip olmasi gerekir.
Kleptomaninin Nedenleri
Kleptomaninin nedeni tam olarak bilinmemektedir. Birkaç teori, beyindeki degisikliklerin kleptomaninin kökeninde yatan neden olabilecegini düsündürmektedir. Bu olasi nedenleri daha iyi anlamak için daha fazla arastirmaya ihtiyaç vardir ancak kleptomani sunlarla baglantili olabilir:
- Serotonin adi verilen dogal olarak olusan bir beyin kimyasaliyla (nörotransmitter) ilgili sorunlar: Serotonin, ruh hallerini ve duygulari düzenlemeye yardimci olur. Dürtüleri ile hareket etmeye yatkin kisilerde düsük serotonin seviyeleri yaygindir.
- Bagimlilik bozukluklari: Hirsizlik, dopamin salinimina neden olabilir. Dopamin zevk veren duygulari hissetmeyi saglar ve bazi insanlar bu hissi tekrar tekrar yasamak isterler.
- Beynin opioid sistemi: Dürtmeler beynin opioid sistemi tarafindan düzenlenir. Bu sistemdeki bir dengesizlik, dürtülere direnmeyi zorlastirabilir.
Kleptomaninin Risk Faktörleri
Kleptomani nadir görülen bir hastalik olarak kabul edilir. Bununla birlikte, kleptomanili bazi kisiler hiçbir zaman tedavi olmayabilir veya tekrarlanan hirsizliklardan sonra hapis cezasi alirlar. Bu nedenlerle bazi kleptomani vakalari teshis edilemeyebilir. Kleptomani genellikle gençlik yillarinda veya genç yetiskinlikte baslar, ancak yetiskinlikte de baslayabilir.
Kleptomaninin risk faktörleri su sekildedir:
- Aile öyküsü: Kleptomanisi, obsesif-kompülsif bozuklugu ya da madde kullanim bozuklugu olan birinci dereceden bir akrabaya sahip olmak kleptomani riskini artirabilir.
- Baska bir akil hastaligina sahip olmak: Kleptomani hastalari genellikle bipolar bozukluk, anksiyete bozuklugu, yeme bozuklugu, madde kullanim bozuklugu veya kisilik bozuklugu gibi baska bir akil hastaligina daha sahiptir.
Kleptomaninin Teşhisi
Kleptomani semptomlari için tedavi olmadan önce, hem fiziksel hem de psikolojik bir degerlendirmeden geçersiniz. Fiziksel degerlendirme, semptomlarinizi tetikleyen herhangi bir tibbi neden olup olmadigini belirleyebilir. Kleptomani, belirti ve semptomlariniza göre teshis edilir. Bir tür dürtü kontrol bozuklugu oldugu için kleptomaninin teshisini saptamaya yardimci olmak için doktorunuz su adimlari takip edebilir:
- Dürtüleriniz ve size hissettirdikleri hakkinda sorular sorabilir.
- Bu durumlarin kleptomani ataklarinizi tetikleyip tetiklemedigini sormak için bir listeyi gözden geçirebilir.
- Psikolojik anketler veya öz degerlendirmeler doldurmanizi isteyebilir.
- Amerikan Psikiyatri Birligi tarafindan yayinlanan Ruhsal Bozukluklarin Teshisi ve Istatistiki El Kitabi – Besinci Baski’daki (DSM-5) kriterleri izleyebilir.
Kleptomaninin Tedavisi
Korku, asagilanma veya utanç, kleptomani tedavisine basvurmanizi zorlastirsa da, yardim almak kleptomani için oldukça kritiktir. Kleptomaniyle kendi basiniza basa çikmak zor olabilir. Tedavi yolu seçilmezse kleptomani muhtemelen devam eden, uzun vadeli bir durum olacaktir.
Kleptomaninin tedavisi tipik olarak ilaçlar ve psikoterapiyi veya bazen her ikisini birlikte içerir. Bununla birlikte, standart bir kleptomani tedavisi yoktur ve arastirmacilar hala neyin en iyi sonuç verebilecegini anlamaya çalismaktadir. Sizin için neyin ise yaradigini bulmak amaciyla çesitli tedavi türlerini denemeniz gerekebilir.
İlaç Tedavisi
Kleptomaniyi tedavi etmek için psikiyatrik ilaçlar kullanma konusunda çok az bilimsel arastirma mevcuttur. Hatta kleptomani için FDA onayli bir ilaç bulunmamaktadir. Hastaliginizin durumuna ve depresyon veya madde kullanimi gibi baska zihinsel saglik bozukluklariniz olup olmadigina bagli olarak bazi ilaçlar yardimci olabilir.
Eger kleptomaninizi tedavi etmek için ilaç reçete edilirse, olasi yan etkiler hakkinda doktorunuza, ruh sagligi uzmaniniza veya eczaciniza danisin.
Psikoterapi
Psikoterapi; sagliksiz, olumsuz inançlari ve davranislari belirlemenize ve bunlari saglikli, olumlu olanlarla degistirmenize yardimci olur. Bilissel davranisçi terapi, kleptomani dürtülerini kontrol etmenize yardimci olacak su teknikleri içerebilir:
- Çalma dürtüsü hissettiginizde rahatsiz olana kadar nefesinizi tutmak gibi hafif agrili teknikleri uyguladiginiz kaçinma terapisi.
- Gevseme teknikleri uyguladiginiz ve çalma dürtülerini kontrol ettiginizi hayal ettiginiz sistematik duyarsizlastirma.
- Kendinizi çalarken ve ardindan yakalanma gibi olumsuz sonuçlarla karsi karsiya kaldigini hayal ettiginiz anlar için gizli duyarlilik.
