Aralikli patlayici bozuklugu kisilerin yasanan olaylar karsisinda orantisiz tepkiler verdigi durumu temsil eden rahatsizligin adidir. Bu orantisiz tepkiler ani dürtülerle gelisir. Saldirganlik, siddet içeren davranislar ya da öfke hissinin kizgin sözlerle ifade edilmesi davranislarini içerir. Bu kisiler trafikte, ev yasantisinda, aile ve is iliskilerinde yani diger bir deyisle yasamin her alaninda kolaylikla öfkelenebilirler. Yasadiklari öfke nöbetlerinden kaynakli olarak nesneleri firlatmak ya da kirmak gibi davranislari sergileyebilirler.
Aralikli patlayici bozuklugu rahatsizligi kapsaminda gelisen bu davranislar kisileri büyük ölçüde sikintiya sokabilir. Aile, egitim ya da is hayatlarinda iletisim problemleri yasamalarini, mali ya da yasal açidan olumsuz etkilenmelerini saglayabilir. Bu nedenle bu bozukluk söz konusu oldugunda daha kaliteli bir yasam için tedavinin gerçeklesmesi gerekmektedir. Aralikli patlayici bozuklugu, sergilenen semptomlarin siddeti azalsa bile uzun yillar boyunca devam edebilen kronik bir hastaliktir. Semptomlarin azalmasi da genellikle yasin ilerlemesi ile birlikte görülür. Bu bozuklugun tedavisi kisilerin sahip oldugu agresif dürtüleri kontrol edebilmesini ve bu dürtülerle basa çikabilmesini saglar. Çogu zaman davranis terapisi ile tedavi edilen bu rahatsizlikta bazen ilaçlar da kullanilabilir.
Aralıklı Patlayıcı Bozukluğuna Ne Sebep Olur?
Aralikli patlayici bozuklugunun olusmasina sebep olabilen etkenler kesin ve net olarak bilinmemektedir. Ancak bununla beraber kisileri bu rahatsizliga karsi savunmasiz hale getirebilecek bazi etkenler bulunmaktadir. Bu etkenler çogu zaman genetik, çevresel ve yasantisal etkenlerdir. Aralikli patlayici bozuklugu tanisina sahip kisilerin de çogu zaman her üç türdeki etkenlerin kombinasyonuna sahip oldugu gözlemlenir. Kisilerde aralikli patlayici bozuklugu olusturabilecek nedenlerden bazilari sunlardir:
- Aile bireylerindeki diger kisilerden birinin bu bozukluga sahip olmasi
- Çocukluk döneminde sözlü ya da fiziksel tacize maruz kalma
- Beyin kimyasinda yer alan ve düzensiz sekilde degisen serotonin seviyeleri
- Çocukluk döneminde bir ya da daha fazla travmatik olay yasamis olmak
- Dikkat eksikligi hiperaktivite bozuklugu (DEHB)
- Antisosyal kisilik bozuklugu
- Sinirda kisilik bozuklugu
- Anksiyete ve benzeri zihinsel bozukluklar
- Madde bagimliligi
Yukarida listelenen durumlari yasayan ya da yasamis olan herkes aralikli patlayici bozukluguna sahip olmaz. Bu durumlarin etkisi kisiden kisiye degisiklik gösterebilmektedir. Ancak durumlari çoguna ayni anda sahip olmak kisiyi aralikli patlayici bozukluguna karsi oldukça savunmasiz bir hale getirebilir. Bu da kisilerin bu rahatsizliga sahip olmasi durumunu kolaylastirir.
Aralıklı Patlayıcı Bozukluğu Belirtileri
Aralikli patlayici bozukluk çogunlukla yetiskinlerde rastlanilan bir durumdur. Bu bozukluk ara ara gerçeklesen öfke nöbetleri olarak karsimiza çikar. Geçirilen nöbet esnasinda nesnelerin firlatilmasi, hiç sebep yokken kavga edilmesi, ev içerinde siddet yasanmasi gibi durumlar meydana gelebilir. Aralikli patlayici bozukluguna sahip bir kisinin geçirdigi öfke nöbeti tipik olarak bu sekildedir. Bu öfke nöbetleri ya da patlamalar ortalama 30 dakika boyunca sürebilir. Patlama süreci bittikten sonra ise kisi büyük bir rahatlama hisseder. Ardindan ise yaptiklarindan pisman olma ve utanma hissi gelir.
Aralikli patlayici bozukluguna sahip kisilerin ortak olarak sergiledigi birkaç belirti bulunmaktadir. Bu belirtilerden bazilari sunlardir:
- Sürekli Olarak Öfkeli Olma Hali
- Sinirlilik
- Gerginlik Hissinin Sik Sik Artmasi
- Enerjinin Sik Sik Artmasi
- Titreme
- Çarpinti
- Gögüste Sikisma
- Öfke Nöbetleri Geçirme
- Bagirarak Konusma
- Tartismaci Olmak
- Kavgalara Girmeye Meyilli Olma
- Baskalarini Tehdit Etme
- Insanlara Veya Hayvanlara Saldirma
- Esyalara Zarar Verme
- Mülke Zarar Verme
Eger kendinizde ya da yakininizda bu belirtilerin oldugunu görüyorsaniz, bir psikolog ile görüserek uzman destegi almalisiniz.
Aralıklı Patlayıcı Bozukluk Testi
Aralikli patlayici bozukluk, büyük bir hayal kirikligi yasandiktan sonra ortaya çikabilir. Yasanan rahatsizlik sonucunda kisiler, asiri siddet içeren davranislarda bulunabilirler. Bu rahatsizligin tedavisine baslamak için gereken taniyi koymak için de bazi testler yapilmaktadir. Arayici patlayici bozukluktan muzdarip olan kisi, herhangi bir uyaridan önce bir patlama yasar ve dürtülerini kontrol etmekte zorlanir. Pek çok durumda da verdigi tepkiler orantisiz ve dengesizdir. Bunun yaninda bir ilacin yan etkisi ya da alkol kullanimina bagli olarak da tepkilerin boyutu degisebilir. Semptom ve tani, bu noktalara dikkat ederek hazirlanan testler çerçevesinde belirlenebilir.
Aralıklı Patlayıcı Bozukluk Nasıl Geçer?
Aralikli patlayici bozukluk yasayan kisilerde öfke nöbetlerinin ilk belirtileri, bilissel davranis terapisi ile tespit edilebilir. Nöbetlerin önüne geçebilmek için kisileri tetikleyen nedenlerin kesfedilmesi ve bu durumlardan kurtulmalari adina yöntemler izlenir. Bu yöntemler, dikkatlerini farkli bir yöne çekerek ya da fiziksel aktivitelerle uygulanabilir.
Nöbetleri önlemek için kullanilabilecek bir diger yöntem ise rahatlama teknikleridir. Kisinin anksiyetesini ve harekete geçme istegini azaltmaya yönelik rahatlama teknikleri uygulanabilir. Bunun yaninda bazi vakalarda, ilaç kullanimina da gidilebilir. Uzman denetiminde, serotinin seviyesini düzenleyecek ilaçlar kullanilabilir.
