Ruhsal Bozukluklarin Teshisi ve Istatistiki Kilavuzu-III-Gözden Geçirilmis (DSM-III-R) halinin gelistirilmesi sirasinda yasanan en büyük tartismalardan biri, kendine zulmeden kisilik bozuklugunun diger kisilik bozukluklarinin arasina eklenip eklenmeyecegi üzerindeydi. Mazosist kisilik olarak da ifade edilen bozukluk için DSM-III-R’nin yazarlari, tani için kavramsal temeller teskil eden klinik literatürü tekrar tekrar gözden geçirmislerdi. Spesifik tani kriterlerinin gerekçeleri ve kendine zulmetmenin kisilik bozuklugu olarak kategorilendirilmesine karsi olanlarin öne sürdükleri itirazlar açiklanmistir. Bu itirazlardan bazilarinin kendini engelleyen kisiligi magduriyet ve istismara normal tepkilerden ayirma girisiminde olmasi, tani kriterlerinde degisikliklere yol açmistir.
Kendine Zulmeden Kişilik Bozukluğunun Teşhis Kriterleri
- Genç yetiskinlikte baslayan ve çesitli baglamlarda mevcut olan, kendini engelleyici davranislarin yaygin hali kendini gösterir. Kisi çogu zaman zevkli olabilecek deneyimlerden kaçiniyor veya onlari baltaliyordur. Kendini içinde aci çekecegi durumlara veya iliskilere çekebilir ve baskalarinin kendisine yardim etmesini engelleyebilir. Asagidakilerden en az bes maddede ortaya çikan durumlar tekrarlaniyorsa kendine zulmeden kisilik bozuklugu tanisi konulabilir:
- Kisinin karsisinda daha iyi seçenekler açikça mevcut olsa bile hayal kirikligina, basarisizliga veya kötü muameleye yol açan kisileri ve durumlari seçer.
- Baskalarinin kendisine yardim etme girisimlerini reddeder veya bu girisimleri etkisiz hale getirir.
- Yeni bir basari elde etmek gibi olumlu kisisel olaylara, bu olumlu olaylari takiben depresyon, suçluluk veya aciya neden olan bir davranisla (bir kaza gibi) yanit verir.
- Baskalarini sinirlendiren ya da olumsuz yanit verdiren tepkilerini kiskirtir. Ardindan incinmis, maglup veya asagilanmis hisseder. Örnegin, toplum içinde partneriyle alay eder, partnerinden kizgin bir karsilik aldiginda kendini yaralanmis gibi hisseder.rn
- Yeterli sosyal becerilere ve zevk kapasitesine sahip olmasina ragmen zevkli deneyimler yasama firsatlarini reddeder veya yasadigi deneyimlerden zevk aldigini kabul etmekte isteksizdir.
- Yetenegini göstermesine ragmen kisisel hedefleri için çok önemli olan görevleri yerine getirmede basarisiz olur. Örnegin, diger ögrenci arkadaslarinin makale yazmasina yardimci olur, ancak kendi baslarina makale yazamaz.
- Kendisine sürekli olarak iyi davranan kisilere ilgi duymaz veya onlarin ilgisini reddeder.
- Fedakârligin amaçlanan alicilari tarafindan talep edilmeyen biçimde asiri fedakârlikta bulunur.
- A maddesinin altinda siralanan davranislar; yalnizca fiziksel, cinsel veya psikolojik olarak istismara yanit olarak veya bunun beklentisiyle meydana gelmemektedir.
- A maddesinde yer alan davranislar, sadece kisi depresyondayken ortaya çikmaz.
Kendine Zulmeden Kişilik Bozukluğu Nedenleri
Kendini engelleyen ve mazosizme egilimi olan bu kisilik bozuklugunun nedeni tam olarak bilinmemektedir. Ortaya çikmasinin sebebi net olmamakla birlikte, bazi hipotezler, çocukluk boyunca yasanan deneyimlerin ve yasam sürecinde gerçeklestirilen ögrenme durumunun etkisini ortaya koymaktadir.
Kendini zulmeden kisiligi açiklamak konusundaki ana hipotezler esasinda psikanalitik bir perspektife dayanmaktadir. Bu kisilik bozuklugunun bireylerde ortaya çikisini etkileyen farkli faktörler arasinda su durumlar yer almaktadir:
- Ayni ceza, aci ve istirap deneyimi konusunda kafa karisikligi ve bütünlesme koruma ve güvenlik duygusu ile birlikte sevgiye ulasmanin tek yolunun kisisel olarak istirap çekmek oldugu ögrenilmistir. Gelecekte böyle bir sevgiyi elde etmek ve onaylanabilmek amaciyla kisi kendini bir pratik haline gelen biçimde degersizlestirecektir.
- Yetersiz ebeveyn modellerinin var olmasi, çocugun daha sonraki yasamindaki kisiliginin isleyisi ve dünyayi algilamasinin bir yolu olarak ebeveynlerini kopyalayacagi da bu bozuklugun nedenlerini açiklayan hipotezlerdendir.
- Kendini degersizlestirmenin bir diger unsuru, olumlu unsurlari hayatina kabul etme ve yerlestirme yeteneginin olmamasidir.
