Belirli -özgül- nesnelere ya da durumlara karşı duyulan aşırı korkuya özgül fobi denir. Kişi, fobi nesnesiyle karşılaşınca paniğe varabilecek derecede yoğun kaygı hissedebilmektedir ve bu durumlardan/nesnelerden kaçınma davranışı gösterebilmektedir. Ancak uzun vadede bu kaçınma durumu kısır döngüye neden olarak kişinin rahatsızlık duyduğu durumun aynı şekilde devam etmesine neden olabilmektedir. Ortada bu tür durum ya da nesneler yoksa da kişideki rahatsızlık belirtileri ortadan kalkmaktadır. Özgül fobiler en sık rastlanılan rahatsızlıklardandır ve yaşam boyu görülme oranı yaklaşık %11’dir.
Fobiler, korkuyu ortaya çıkaran uyarana göre sınıflandırılabilmektedir:
-Hayvan: Örümcek, böcek, kedi, köpek vb
-Doğal Çevre: Yükseklik, su, fırtına, güneş ışığı vb
-Kan/ Enjeksiyon/ Yaralanma: İğne/aşı olmak, tıbbi girişimler vb
-Durumsal: Kapalı/açık alanlar, uçaklar, asansörler, karanlık vb
-Diğer: Palyaço, soluk tıkanması, yüksek sesler (özellikle çocuklarda) vb
Özgül fobinin oluşumu korku ve panik duygularının özgül nesneyle/durumla eşleşmesi sonucu da olabilmektedir. Bazen özgül bir olay, duygusal bir deneyimle eşleştiğinde böyle bir durum karşımıza çıkabilmektedir. Örneğin araba kullanmak, bir kaza durumuyla ve kaza sonucu hissedilen duygularla eşleştiğinde araba kullanmaya karşı özgül bir fobi gelişebilmektedir. Bunun dışında sosyal öğrenme yoluyla da fobiler edinilebilir. Örneğin bir fobiyi, anne-babasını gözlemleyerek öğrenen bir çocuk gibi durumlar buna örnek olarak gösterilebilmektedir.
Özgül fobi tedavisinde en sık kullanılan yöntem ise maruz bırakma (exposure) terapisidir. Bu yöntemde kişi, fobik nesne ya da durumla aşamalı olarak artacak şekilde maruz bırakılmakta ve duyarsızlaşmaktadır. Ayrıca fobik uyaranlarla başa çıkmada kullanılabilen nefes ve gevşeme egzersizleri gibi teknikler de kişiye öğretilebilmektedir. Kimi durumlarda ise farmakoterapi de tedaviyi desteklemesi açısından önemli olabilmekte ve kullanılabilmektedir.
Bazı özgül fobi örnekleri:
-Akrofobi: Yükseklik korkusu
-Agorafobi: Açık alan korkusu
-Klostrofobi: Kapalı alan korkusu
-Pirofobi: Yangın Korkusu
-Sinofobi: Köpek korkusu
-Eremofobi: Yalnızlık korkusu
-Tripofobi: Delik korkusu
