Alkolizm olarak da bilinen alkol bagimliligi, toplumun her kesiminden insanlari etkileyebilen bir hastaliktir. Uzmanlar; genetik, cinsiyet, irk veya sosyoekonomik durum gibi bir kisiyi alkol bagimliligina yatkin hale getirebilecek faktörleri belirlemeye çalismislardir. Neticede alkol bagimliliginin tek bir nedeni olmadigi kanisina varilmistir. Psikolojik, genetik ve davranissal faktörlerin tümü bagimliligin baslamasi ve ilerlemesine katkida bulunabilir.
Alkol bagimliligi seker hastaligi, tansiyon hastaligi gibi kronik bir hastaliktir. Parkinson, Alzheimer gibi bir beyin hastaligidir. Tüm insanlar bagimli olabilir. Yeteri kadar miktarda ve sürede alkol tüketirse tabi. Bu süre ve miktar kisiden kisiye degisir.
Alkolizmi gerçek bir hastalik olarak ciddiye almak büyük önem tasimaktadir. Alkolizm, sinir hücrelerinde harabiyet olusturarak neticesinde nörolojik açidan degisikliklere neden olabilir, bu nedenle alkol bagimliligi olan kisi eylemlerinin kontrolünü kaybedebilir. Alkol bagimliligi kendini çesitli sekillerde gösterebilir. Bagimliligin boyutu ve ciddiyeti, bir kisinin ne siklikla içtigi ve tükettigi alkole bagli olarak kisiden kisiye degisir. Bazilari bütün güne dagilmis biçimde içerken, digerleri asiri miktarda alkolü kisa sürede tüketir ve sonrasinda bir süre ayik kalir. Ara ara içen ama içtigi zaman sizana kadar alkol alan kisiye dipsomanik içici denir.
Ilk alkol kullanimi sonrasi birey bilinçli olarak veya olmayarak bir etki hisseder. Bu 2 sekilde olabilir. Olumsuz bir durum içerisindeyken ona iyi gelmistir, yani bir rahatsizligi gidermistir. Ya da zaten iyi bir ruh hali içerisindedir ve alkol bunu arttirmistir. Sonraki süreçte bu etkiyi yakalamak için alkol kullanmaya istekli olur. Bir süre sonra nöronlar yani sinir hücreleri bu etkiye karsi dayaniklilik gelistirirler çünkü alkol onlar için atilmasi gereken zararli ve yabanci bir maddedir. Hücrelerin bu dayanakliligi nedeniyle birey bastaki o istenilen etkiyi yakalamak için daha fazla alkol tüketmek durumunda kalir. Bu asamada beyinde degisiklik vardir ama alkol alimi birakilirsa beyin bunu telafi edebilir, geri çevirebilir. Alkol alimi devam ederse kisiyle bedeni arasinda bir mücadele baslar ve kaybedeni beyin olur. Beyin alkole karsi körlesir. Bir elin sürekli duvara vurulmasiyla nasirlasmasi gibi. Artik geri dönüsümü olmayan hasar olusur beyinde. Bu asamada birakilirsa alkol yoksunluk belirtileri olusmaya baslar. Yoksunluk bazen o kadar siddetli olabilir ki, kisinin alkolu birakmasi ölümle bile sonuçlanabilir. Bastaki olumlu etki kaybolur ve artik yoksunluk yasamamak için alkol almaya devam eder. Yakinlari bunu çok iyi gözlemler, içmeyince daha kötü oluyor derler. Alkole biraz ara vermeyi basarsa dahi beyindeki kalici degisiklik düzelmedigi için bir süre sonra bir sebeple eskisi gibi içemeye baslar. Bagimliligin kisir döngüsü bu sekilde isler.
Özetle tüm olumsuz sonuçlarina ragmen yogun ve sürekli bir sekilde alkol kullanan kisiye alkol bagimlisi denir.
Alkolizmin Belirtileri Nelerdir?
Alkol bagimliliginin teshisinin konmasi epey zor olabilir. Uyusturucunun aksine, alkol yaygin olarak kullanilmaktadir ve birçok kültürde kabul görmektedir. Genellikle sosyallesmenin merkezinde yer alir, kutlamalar ile eglenceyle yakindan baglantilidir.
Alkol tüketmek birçok insan için hayatin bir parçasidir. Ara sira birkaç içki içmeyi seven biri ile gerçekten alkol bagimliligi olan biri arasindaki farki söylemek zor olabilir. Alkol bagimliliginin bazi ayirt edici belirtileri sunlardir:
- Artan alkol miktari veya kullanim sikligi.
- Alkole karsi yüksek tolerans veya "aksamdan kalma" semptomlarinin görülmemesi.(Sanildiginin aksine iyi bir durum degildir. Beynin etkilendigini gösterir)
- Sabah ilk is, ilk firsatta alkol tüketmek.
- Alkollü ortamlari tercih etmek, alkolün olmadigi ortamlardan kaçinmak.
- Arkadasliklarda degisiklikler: Alkol içen arkadaslarin çogalmasi, içmeyenlerle mesafeli olmak
- Sevdikleriyle zaman geçirmek ve temastan kaçinmak.
- Alkollü içkileri saklamak veya tüketirken insanlardan saklanmak.
- Günlük yasama katilabilmek ve çalisabilmek için alkole bagimlilik.
- Artan uyusukluk, depresyon veya diger duygusal sorunlar.
- Tutuklanma veya is kaybi gibi yasal veya mesleki ve ailevi problemlerin ortaya çikmasi.
- "Alkol almak isime engel oluyor" düsüncesinden "isim alkol almama engel oluyor" düsüncesine geçis
Çevremizde Alkol Bağımlısı Biri Varsa Ne Yapmalıyız?
Bagimlilik zamanla kötülesme egiliminde oldugundan, erken uyari isaretlerini aramak önemlidir. Erken teshis edilir ve tedaviye baslanirsa, alkol bagimliligi olan biri, hastaligin büyük komplikasyonlarindan kurtulabilir.
Çevrenizde bulunan, tanidiginiz birinin alkol bagimliligindan mustarip oldugundan endiseleniyorsaniz, en dogru tutum ona destekleyici bir yaklasim sergilemektir. Yargilamadan ve elestirmeden endiselerinizi samimi bir sekilde açmak, onun da size kendisini açmasi için bir kapi aralamaktir. Aksi durumda kapilarin yüzünüze kapanmasi söz konusu olur. Alkolizmle mücadele eden birini utandirmaktan veya suçlu hissettirmekten kaçinmak onlar için iyi olabilir. Olumsuz yaklasimlar onlari destek almaktan ve tedavi olmaktan uzaklastirdigi gibi yardiminiza da direnç gösterir hale getirebilir.
Sevdiginize karsi tarafsiz olamayacaginiz için yargilamadan ve elestirmeden iletisim kurmak çok zordur. Bu yüzden bir uzman destegi sarttir.
Alkol Bağımlılığının Neden Olduğu Sağlık Problemleri
Alkol bagimliligi tepeden tirnaga tüm bedeni etkilemektedir. Ancak öncelikli olarak kalp hastaliklari ve karaciger yetmezligine neden olmaktadir. Ikisi de ölümcül seviyede ilerleyebilen hastaliklardir. Alkolizm sik olarak su saglik problemlerine sebep olur:
- Uyku bozukluklari
- Kan pihtilasmasini engelleme
- Ülser
- Diyabete bagli komplikasyonlar
- Cinsel saglik sorunlari
- Dogum kusurlari
- Kemik erimesi
- Görme problemleri
- Kanser riski
Alkol bagimlisi biri alkolün etkisi altindayken tehlikeli riskler alirsa, baskalarinin hayatlarini da riske atabilir. Alkol bagimliligi ayni zamanda artan intihar ve cinayet oranlariyla da iliskilidir. Bu komplikasyonlar, alkol bagimliligini erken tedavi etmenin önemini ortaya koymaktadir. Bagimlilikla ilgili neredeyse tüm riskler, basarili ve uzun vadeli bir tedavi süreci ile önlenebilir.
Alkol Bağımlılığı Nasıl Tedavi Edilir?
Alkol bagimliligini tedavi etmek karmasik ve zor bir süreç olabilir. Tedavinin ise yarayabilmesi için alkol bagimlisi kisinin ayik olmayi istemesi gerekir. Aksi takdirde, hastanin hazir olmamasi sebebiyle tedavi basarisiz sonuçlanir. Tedavinin basarisi, hastanin daha iyi olma arzusu ve motivasyonuna baglidir.
Alkol bagimliliginin iyilesme süreci ömür boyu sürecek bir yolculuktur. Bagimliliklarin hizli bir çözümü yoktur. Bagimlilik kronik bir hastalik oldugu için tüm yasami boyunca dikkat etmesi gerekir.
Bagimlilik tedavisi 2 basamaklidir.
1)Arindirma: Alkolun vücuttan temizlenmesi ve yoksunluk belirtilerinin tedavi edildigi dönemdir. Tedavi süreci yaklasik 1 hafta ile 1 ay arasinda degismektedir. Ilaç tedavisi genellikle gerekli olmaktadir.
2)Ayikligi sürdürme: Alkol istegiyle ve ayikliga engel olabilecek durumlarla basetme stratejilerinin kazandirildigi dönem. Davranis degisikliginin gelismesi en erken 3 haftada baslayip 6 aya kadar sürmektedir. Tedavi minumum 6 ay olmak üzere 1 sene boyunca takibi gerektirir.
Alkol bagimliliginda ek psikiyatrik rahatsizliklar siklikla bulunur. Bipolar bozukluk, depresyon, anksiyete bozuklugu gibi siklikla bulunan diger bozukluklarin tedavisi de es zamanli olarak düzenlenmelidir. Bunlarin varliginda tedavi zorlasmaktadir.
Bagimlilik tedavisi bagimlilik uzmani olan psikiyatri hekimleri tarafindan planlanmali ve yürütülmelidir. Bu yetkinlige psikolog sosyal çalismaci, is ugras terapisti gibi diger yardimci saglik personelleri sahip degildir. Onlar hekimin yönlendirmesi ile tedavi sürecine dahil olurlar. Alkol bagimliligi ölümcül sonuçlari olabilen bir hastaliktir.
Tedavi ayaktan ve yatakli olmak üzere 2 sekilde planlanir. Deliryum ve nöbet geçirme gibi ciddi yoksunluk bulgulari varliginda yatakli tedavi sarttir. Baska tibbi rahatsizliklari olan kisilerde durumlarina bagli olarak yatarak tedavi edilebilir. Ayaktan tedavi konusunda engeli olan ve tedavide ayikligi sürdüremeyen kisilere yatarak tedavi önerilebilmektedir.
Yatakli tedavi ülkemizde Alkol ve Madde Bagimliligi Tedavi Merkezleri (AMATEM) ya da özel psikiyatri kliniklerince yapilmaktadir.
Alkol Bağımlılığı Yenmek İçin Diğer Tedaviler
Alkol bagimlisi olan biri, asagidaki diger tedavilerden de yararlanabilir:
- Ilaç tedavisi: Baska psikiyatrik rahatsizliklarin varliginda tedavinin yürütülmesi ve istekle basetmek için kullanilan ilaç destegi
- Psikolojik danisma: Terapi, iyilesme sürecindeki stresi yönetmek ve bagimliginin nüksetmesini önlemek için gereken becerileri ögretmeye yardimci olmak için yararlidir.
- Beslenme degisiklikleri: Doktor kontrolünde belirlenmis saglikli bir diyet, alkolün kilo alma veya verme gibi hastanin sagligina vermis olabilecegi zararlari ortadan kaldirmaya yardimci olabilir.
Alkol bagimliligi tedavisi, birkaç farkli tedavi yöntemini birden içerebilmektedir. Her alkol bagimlisinin, uzun vadeli ayikligi destekleyecek bir iyilesme programina dâhil olmasi hayati önem tasir.
