Alkolizm olarak da bilinen alkol bağımlılığı, toplumun her kesiminden insanları etkileyebilen bir hastalıktır. Uzmanlar; genetik, cinsiyet, ırk veya sosyoekonomik durum gibi bir kişiyi alkol bağımlılığına yatkın hale getirebilecek faktörleri belirlemeye çalışmışlardır. Neticede alkol bağımlılığının tek bir nedeni olmadığı kanısına varılmıştır. Psikolojik, genetik ve davranışsal faktörlerin tümü bağımlılığın başlaması ve ilerlemesine katkıda bulunabilir.

Alkol bağımlılığı şeker hastalığı, tansiyon hastalığı gibi kronik bir hastalıktır. Parkinson, Alzheimer gibi bir beyin hastalığıdır. Tüm insanlar bağımlı olabilir. Yeteri kadar miktarda ve sürede alkol tüketirse tabi. Bu süre ve miktar kişiden kişiye değişir.

Alkolizmi gerçek bir hastalık olarak ciddiye almak büyük önem taşımaktadır. Alkolizm, sinir hücrelerinde harabiyet oluşturularak neticesinde nörolojik açıdan değişikliklere neden olabilir, bu nedenle alkol bağımlılığı olan kişi eylemlerinin kontrolünü kaybedebilir. Alkol bağımlılığı kendini çeşitli şekillerde gösterebilir. Bağımlılığın boyutu ve ciddiyeti, bir kişinin ne sıklıkla içtiği ve tükettigi alkole bağlı olarak kişiden kişiye değişir. Bazıları bütün güne dağılmış biçimde içerken, diğerleri aşırı miktarda alkolü kısa sürede tüketir ve sonrasında bir süre ayık kalır. Ara ara içen ama içtiği zaman sızana kadar alkol alan kişiye dipsomanik içici denir.

İlk alkol kullanımı sonrası birey bilinçli olarak veya olmayarak bir etki hisseder. Bu 2 şekilde olabilir. Olumsuz bir durum içerisindeyken ona iyi gelmiştir, yani bir rahatsızlığı gidermiştir. Ya da zaten iyi bir ruh hali içerisindedir ve alkol bunu arttırmıştır. Sonraki süreçte bu etkiyi yakalamak için alkol kullanmaya istekli olur. Bir süre sonra nöronlar yani sinir hücreleri bu etkiye karşı dayanıklılık geliştirirler çünkü alkol onlar için atılması gereken zararlı ve yabancı bir maddedir. Hücrelerin bu dayanıklılığı nedeniyle birey baştaki o istenilen etkiyi yakalamak için daha fazla alkol tüketmek durumunda kalır. Bu aşamada beyinde değişiklik vardır ama alkol alımı bırakılırsa beyin bunu telafi edebilir, geri çevirebilir. Alkol alımı devam ederse kişiyle bedeni arasında bir mücadele başlar ve kaybedeni beyin olur. Beyin alkole karşı körleşir. Bir elin sürekli duvara vurulmasıyla nasırlaşması gibi. Artık geri dönüşümü olmayan hasar oluşur beyinde. Bu aşamada bırakılırsa alkol yoksunluk belirtileri oluşmaya başlar. Yoksunluk bazen o kadar şiddetli olabilir ki, kişinin alkolü bırakması ölümle bile sonuçlanabilir. Baştaki olumlu etki kaybolur ve artık yoksunluk yaşamamak için alkol almaya devam eder. Yakınları bunu çok iyi gözlemler, içmeyince daha kötü oluyor derler. Alkole biraz ara vermeyi başarasa dahi beyindeki kalıcı değişiklik düzelmediği için bir süre sonra bir sebeple eskisi gibi içmeye başlar. Bağımlılığın kısır döngüsü bu şekilde işler.

Özetle tüm olumsuz sonuçlarına rağmen yoğun ve sürekli bir şekilde alkol kullanan kişiye alkol bağımlısı denir.

Alkolizmin Belirtileri Nelerdir?

Alkol bağımlılığının teşhisinin konması epey zor olabilir. Uyuşturucunun aksine, alkol yaygın olarak kullanılmaktadır ve birçok kültürde kabul görmektedir. Genellikle sosyalleşmenin merkezinde yer alır, kutlamalar ile eğlenceyle yakından bağlantılıdır.

Alkol tüketmek birçok insan için hayatın bir parçasıdır. Ara sıra birkaç içki içmeyi seven biri ile gerçekten alkol bağımlılığı olan biri arasındaki farkı söylemek zor olabilir. Alkol bağımlılığının bazı ayırt edici belirtilleri şunlardır:

Artan alkol miktarı veya kullanım sıklığı.
Alkole karşı yüksek tolerans veya “akşamdan kalma” semptomlarının görülmemesi. (Sanıldığının aksine iyi bir durum değildir. Beynin etkilendiğini gösterir)
Sabah ilk iş, ilk fırsatta alkol tüketmek.
Alkollü ortamları tercih etmek, alkolün olmadığı ortamlardan kaçınmak.
Arkadaşlıklarda değişiklikler: Alkol içen arkadaşların çoğalması, içmeyenlerle mesafeli olmak.
Sevdikleriyle zaman geçirmek ve temastan kaçınmak.
Alkollü içkileri saklamak veya tüketirken insanlardan saklanmak.
Günlük yaşama katılabilmek ve çalışabilmek için alkole bağımlılık.
Artan uyuşukluk, depresyon veya diğer duygusal sorunlar.
Tutuklanma veya iş kaybı gibi yasal veya mesleki ve ailevi problemlerin ortaya çıkması.
“Alkol almak işime engel oluyor” düşüncesinden “işim alkol almama engel oluyor” düşüncesine geçiş.

Çevremizde Alkol Bağımlısı Biri Varsa Ne Yapmalıyız?

Bağımlılık zamanla kötüleşme eğilimindedir, bu yüzden erken uyarı işaretlerini aramak önemlidir. Erken teşhis edilir ve tedaviye başlanırsa, alkol bağımlılığı olan biri hastalığın büyük komplikasyonlarından kurtulabilir.

Çevrenizde bulunan, tanıdığınız birinin alkol bağımlılığından mustarip olduğundan endişeleniyorsanız, en doğru tutum ona destekleyici bir yaklaşım sergilemektir. Yargılamadan ve eleştirmeden endişelerinizi samimi bir şekilde açmak, onun da size kendisini açması için bir kapı aralamaktadır. Aksi durumda kapıların yüzünüze kapanması söz konusu olur. Alkolizmle mücadele eden birini utandırmaktan veya suçlu hissettirmekten kaçınmak onlar için iyi olabilir. Olumsuz yaklaşımlar onları destek almaktan ve tedavi olmaktan uzaklaştırdığı gibi yardımınıza da direnç gösterir hale getirebilir.

Sevdiklerinize karşı tarafsız olamayacağınız için yargılamadan ve eleştirmeden iletişim kurmak çok zordur. Bu yüzden bir uzman desteği şarttır.

Alkol Bağımlılığının Neden Olduğu Sağlık Problemleri

Alkol bağımlılığı tepeden tırnağa tüm bedeni etkilemektedir. Ancak öncelikli olarak kalp hastalıkları ve karaciğer yetmezliğine neden olmaktadır. İkisi de ölümcül seviyede ilerleyebilen hastalıklardır. Alkolizm sık olarak şu sağlık problemlerine sebep olur:

Uyku bozuklukları
Kan pıhtılaşmasını engelleme
Ülser
Diyabete bağlı komplikasyonlar
Cinsel sağlık sorunları
Doğum kusurları
Kemik erimesi
Görme problemleri
Kanser riski

Alkol bağımlısı biri alkolün etkisi altındayken tehlikeli riskler alırsa, başkalarının hayatlarını da riske atabilir. Alkol bağımlılığı aynı zamanda artan intihar ve cinayet oranlarıyla da ilişkilidir. Bu komplikasyonlar, alkol bağımlılığını erken tedavi etmenin önemini ortaya koymaktadır. Bağımlılıkla ilgili neredeyse tüm riskler, başarılı ve uzun vadeli bir tedavi süreci ile önlenebilir.

Alkol Bağımlılığı Nasıl Tedavi Edilir?

Alkol bağımlılığını tedavi etmek karmaşık ve zor bir süreç olabilir. Tedavinin işe yarayabilmesi için alkol bağımlısı kişinin ayık olmayı istemesi gerekir. Aksi takdirde, hastanın hazır olmaması sebebiyle tedavi başarısız sonuçlanır. Tedavinin başarısı, hastanın daha iyi olma arzusu ve motivasyonuna bağlıdır.

Alkol bağımlılığının iyileşme süreci ömür boyu sürecek bir yolculuktur. Bağımlılıkların hızlı bir çözümü yoktur. Bağımlılık kronik bir hastalık olduğu için tüm yaşamı boyunca dikkat etmesi gerekir.

Bağımlılık tedavisi 2 basamaktadır.

Arındırma: Alkolün vücuttan temizlenmesi ve yoksunluk belirtilerinin tedavi edildiği dönemdir. Tedavi süreci yaklaşık 1 hafta ile 1 ay arasında değişmektedir. İlaç tedavisi genellikle gerekli olmaktadır.
Ayıklığı sürdürme: Alkol isteğiyle ve ayıklığa engel olabilecek durumlarla başetme stratejilerinin kazandırıldığı dönem. Davranış değişikliğinin gelişmesi en erken 3 haftada başlayıp 6 aya kadar sürmektedir. Tedavi minimum 6 ay olmak üzere 1 sene boyunca takibi gerektirir.

Alkol bağımlılığında ek psikiyatrik rahatsızlıklar sıklıkla bulunur. Bipolar bozukluk, depresyon, anksiyete bozukluğu gibi sıklıkla bulunan diğer bozuklukların tedavisi de eş zamanlı olarak düzenlenmelidir. Bunların varlığında tedavi zorlaşmaktadır.

Bağımlılık tedavisi bağımlılık uzmanı olan psikiyatri hekimleri tarafından planlanmalı ve yürütülmelidir. Bu yetkinliğe psikolog, sosyal çalışmacı, iş uğraş terapisti gibi diğer yardımcı sağlık personelleri sahip değildir. Onlar hekimin yönlendirmesi ile tedavi sürecine dahil olurlar. Alkol bağımlılığı ölümcül sonuçları olabilen bir hastalıktır.

Tedavi ayaktan ve yataklı olmak üzere 2 şekilde planlanır. Deliryum ve nöbet geçirme gibi ciddi yoksunluk bulguları varlığında yataklı tedavi şarttır. Başka tıbbi rahatsızlıkları olan kişilerde durumlarına bağlı olarak yatarak tedavi edilebilir. Ayaktan tedavi konusunda engeli olan ve tedavide ayıklığı sürdüremeyen kişilere yatarak tedavi önerilebilmektedir.

Yataklı tedavi ülkemizde Alkol ve Madde Bağımlılığı Tedavi Merkezleri (AMATEM) ya da özel psikiyatri kliniklerince yapılmaktadır.

Alkol Bağımlılığını Yenmek İçin Diğer Tedaviler

Alkol bağımlısı olan biri, aşağıdaki diğer tedavilerden de yararlanabilir:

İlaç tedavisi: Başka psikiyatrik rahatsızlıkların varlığında tedavinin yürütülmesi ve istekle başetmek için kullanılan ilaç desteği.
Psikolojik danışma: Terapi, iyileşme sürecindeki stresi yönetmek ve bağımlılığının nüksetmesini önlemek için gereken becerileri öğretmeye yardımcı olmak için yararlıdır.
Beslenme değişiklikleri: Doktor kontrolünde belirlenmiş sağlıklı bir diyet, alkolün kilo alma veya verme gibi hastanın sağlığına vermiş olabileceği zararları ortadan kaldırmaya yardımcı olabilir.

Alkol bağımlılığı tedavisi, birkaç farklı tedavi yöntemini birden içerebilmektedir. Her alkol bağımlısının, uzun vadeli ayıklığı destekleyecek bir iyileşme programına dâhil olması hayati önem taşır.