İlaç bağımlılığı, bir kişinin hayatı gerekliliklerini yerine getirmesi için bir veya daha fazla ilaca ihtiyaç duyması sonucunda meydana gelir. Amerikan Psikiyatri Birliği (APA), ilaç kullanımı konusunda bağımlılık ve kötüye kullanım arasında ayrım yapma kararı almıştır. Kötüye kullanım, bağımlılığa yol açan uygunsuz ilaç kullanımının ilk ya da erken aşaması olarak kabul edilmiştir.
APA, Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı’nın (DSM-5) 2013 baskısında bağımlılık ve kötüye kullanım kavramlarını “madde kullanım bozukluğu” olarak değiştirdi. Bu karar sonucunda, ilaç bağımlılığı konusunda maddenin kullanımıyla ilgili bozukluklara odaklanılmıştır.
İlaç Bağımlılığı Nedenleri
Bazı durumlarda, insanlar ağrıyı kesmek veya başka bir tıbbi durum için reçeteli bir ilaç alabilirler. Bu tür bir kullanım bazen bir madde kullanım bozukluğuna, yani ilaç bağımlılığına dönüşebilir.
Aşağıda ilaç bağımlılığına sebep olduğu bilinen nedenler sıralanmıştır:
- Ailede bağımlılık öyküsünün bulunması
- Yasadışı uyuşturucuların sıklıkla kullanıldığı ve erişiminin kolay olduğu bir ortamda yaşamak
- Anksiyete geçmişine sahip olmak
- Depresyon öyküsüne sahip olmak
- Diğer akıl sağlığı koşullarının geçmişine sahip olmak
Randevu Talep Et
İlaç ve Uyuşturucu Bağımlılığının Aşamaları
Bağımlılık geliştirmiş olan ilaç kullanıcıları, tipik olarak uyuşturucu bağımlılığına giden yolda belirli aşamalardan geçer. Sağlık hizmeti sağlayıcılarının bu aşamaları tanımlamasının bir yolu Jellinek Eğrisi’dir. Bu eğri; ara sıra kullanım, bağımlılık, bozukluk ve rehabilitasyon yoluyla yaşanan tipik aşamaları izleyen bir eğridir. Jellinek Eğrisi aşağıdaki aşamaları içermektedir:
- Eğlence için uyuşturucu kullanımı: İlacı/uyuşturucuyu seyrek olarak ve sosyal ortamlarda alırsınız.
- Düzenli olarak uyuşturucu kullanımı: Uyuşturucu kullanmak için ailenizi ve arkadaşlarınızı terk edersiniz. Uyuşturucuya erişimi kaybetme konusunda endişelenirsiniz.
- Bağımlılık aşaması: Etkilerine karşı daha toleranslı hale geldikçe uyuşturucu bağımlısı olursunuz. Önceki ilgi alanlarınızın ve ilişkilerinizin çoğunu veya tamamını terk edebilirsiniz.
- İlerleme aşaması: Uyuşturucuya bağımlı hale gelirsiniz ve onlar olmadan yaşayamazsınız. Fiziksel ve zihinsel sağlığınız gittikçe kötüleşir.
İlaç Bağımlılığının Belirtileri
Bir bağımlılığın bağımlılığa dönüşüp dönüşmediğini genellikle davranışları inceleyerek anlayabilirsiniz. İlaç bağımlısı olan bir kişi, bir süredir uyuşturucu kullanmamışsa bu fiziksel bir reaksiyona neden olabilir. İlaç kullanımı olmadan vücut strese girdiğinde fiziksel yoksunluk belirtileri ortaya çıkar. Belirtileri şunlardır:
- Kaygı
- Depresyon
- Kas Güçsüzlüğü
- Kâbuslar
- Vücut ağrıları
- Terlemek
- Mide bulantısı
- Kusma
İlaç Bağımlılığının Teşhisi
İlaç bağımlılığının teşhis edilmesi aşamasında bazı koşullar aranır. Bağımlılığını geliştirdiği düşünülen kişide şu belirtiler kendini gösterebilir:
- Sonuçlarına rağmen ilaç kullanmak.
- İlaç kullanmayı bırakamamak.
- İlaç kullanımı nedeniyle sosyal ve çalışma yükümlülüklerini ihmal etmek.
- Vücudunuz ilaca adapte olurken madde için yüksek bir tolerans gelişimi göstermek.
- Yüksek toleransla beraber daha büyük veya daha sık dozlar almak için arzu duymak.
- İlacı kullanmayı bırakmaya çalıştığınızda fiziksel yoksunluk belirtileri göstermek.
İlaç Bağımlılığının Tedavisi
İlaç bağımlılığı had safhaya geldiğinde tedavi de daha karmaşık hale gelir. İlacı kullanmanız gerekmektedir ancak bunu aniden yapmak fiziksel semptomlara neden olabilecektir. Vücudunuzu bu maddeden kurtarmak için bir sağlık uzmanının yardımına ihtiyaç duyabilirsiniz. İlaç bağımlılığının tedavisi, yatarak veya ayakta tedavi biçiminde yapılabilir.
İlaçların etkilerini taklit eden maddeler, tedavi sırasında yoksunluk belirtilerini azaltmaya yardımcı olabilir. Detoks programları, bağımlılığı hafifletmek ve bozukluğu tedavi etmek için terapi ve tıbbi tedavinin bir kombinasyonunu kullanır. Bir tedavi programından çıktıktan sonra terapi seanslarına ihtiyaç duyulabilir. Ayrıca, aşırı yoksunluk veya aşırı doz vakaları, bağımlılığın tedavi edilebilmesi için acil bakıma ihtiyaç duyabilir. İlaç bağımlılığı tedavi edilmezse tehlikeli bir hal alabilir. Vücudunuz ilaçların etkisine alıştıkça ilaç kullanımınızı arttırmanız olasıdır.
Tedavi bağımlılığı tersine çevirebilir. Ancak bağımlı olan kişi, diğer bağımlılık tedavilerinde olduğu gibi tedavi edilmek istemelidir. Bazen tedavi ilk seferde başarılı sonuç gösterebilir fakat bağımlılığın ilk tedavi sonrası nüksetmesi yaygın olarak kendini gösterir. Devam eden terapi ve destekler, bağımlılığın iyileşmesinde ve nüksetmesini engellemekte yardımcı olabilir.