Alışveriş Bağımlılığı

Oniomania veya kompulsif satın alma bozukluğu olarak da bilinen alışveriş bağımlılığı, modern dünyada milyonlarca insanın etkilendiği bir bağımlılıktır. Diğer bağımlılık türleri gibi bireye, ailelere ve genel olarak topluma zarar vermektedir. Alışveriş bağımlılığının birçok davranışsal bozukluk gibi, şu anda psikiyatri tarafından tanınan bir ruh sağlığı bozukluğu olmadığına dikkat çekmek gereklidir. DSM-5’te teşhis edilebilen bir bozukluk olarak resmen tanınması için daha fazla araştırmaya ve fikir birliğine ihtiyaç duyulmaktadır. Fakat yine de mevcut araştırmalar alışveriş bağımlılığı hakkında tanımlanmış davranışlar, belirtiler, risk faktörleri ve semptomların bir modelini ortaya koymaktadır.

Önceki sınıflandırmalarda bir dürtü kontrol bozukluğu olarak tarif edilirdi. Şimdi bağımlılık mı yoksa bir dürtü kontrol bozukluğu mu olduğu tartışılmaktadır.

Alışveriş bağımlıları; fiziksel, bilişsel, duygusal ve kişilerarası sonuçlara rağmen olumsuz davranışlarda bulunmaya devam ederek tipik bir bağımlılık seyri gösterir. Bahsi geçen davranışlar genellikle kişinin düşüncelerini fazlasıyla meşgul eder. Alışveriş sıklık ve yoğunluğu artar, alışveriş öncesinde şiddetli bir arzu duyma, alışveriş sırasında zevk alma, sonrasında pişmanlık yaşama vardır. Alışveriş bağımlılığı olanlar nihayetinde mali kaynaklarını tüketirler. Yalnızca bir şeyler satın almak uğruna gereksiz alışveriş yaptıkları geri dönüşü zor bir noktaya gelebilirler.

Alışveriş Bağımlılığının Aşamaları

Alışveriş bağımlılığı kendini dört farklı aşamayı takip ederek gösterebilir:

1. Beklenti: Kişi belirli bir ürüne sahip olmakla ilgili düşünceler, dürtüler veya meşguliyetler geliştirir.
2. Hazırlık: Bağımlılık gösteren kişi, alışveriş deneyimini planlamaya başlar. Hazırlık aşaması ürünü keşfetme, fiyatlarını bulma ve alışverişin nerede yapılacağına karar verme olarak açıklanabilir.
3. Alışveriş: Adından da anlaşılacağı gibi, alışverişin gerçekleştiği aşamadır.
4. Satin Alma: Bağımlılığın son aşamasında, harcamanın sonrasında kişi yeniden harcadığı için pişman hissedebilir. Neticede alışveriş bağımlılığının türleri kişiden kişiye farklılık gösterse de kişinin refahı üzerindeki olumsuz etkisi benzerdir.

Randevu Talep Et

Alışveriş Bağımlılığının Belirtileri

Kompülsif olarak alışveriş yapan kişiler bazı ortak belirtiler gösterirler. Aşağıdaki maddelerde alışveriş bağımlılığının belirtileri sıralanmıştır:

• Her zaman alışveriş yapmayı düşünmek ve planlamak.
• Satin alma sırasında yoğun bir coşku hissetmek.
• Ruhsal olarak iyi hissetmek için alışveriş yapmak.
• Daha önce hissedilen memnuniyeti tekrar yaşamak için daha fazla satın almak.
• Satin almayı bırakamadıkça günlük sorumlulukları aksatmaya başlamak.
• Alışveriş yapma konusunda güçlü bir suçluluk duygusuna sahip olmak.

Alışveriş Bağımlılığının Türleri

Shopaholics Anonymous’a yani Adsız Alışveriskoliklere göre, alışveriş bağımlılığı olan bireyler muhtemelen aşağıdaki türlerden birinin kriterlerine uygun hissetmektedir:

• Dürtüyle Alışveriş Bağımlılığı: Duygusal sıkıntı hissettiklerinde alışveriş yapan kişilerdir.
• Ödül Alışverişi: Her zaman mükemmel bir ürün arayışıyla alışveriş yapan kişilerdir.
• Alışverişkolik: Büyük harcamalar yapmak isterler ve gösterişli ürünleri severler.
• Pazarlık bağımlıları: İhtiyaç duymadıkları ürünleri sırf indirimde oldukları için satın alırlar.
• Bulimik alışverişkolikler: Kısır bir satın alma ve nüksetme döngüsüne yakalanırlar.
• Koleksiyoncular: Her renkte ürüne sahip olmadıkça veya bir setin her parçasını toplamadıkça kendilerini tamamlanmış hissetmezler.

Alışveriş Bağımlılığı Testi

Alışveriş bağımlılığı tedavi edilmezse zararlı olduğu kadar ilerlemesinin durdurulması zorlaşan bir durumdur. Risk altında hissediyorsanız veya sevdiğiniz birinin alışveriş bağımlısı olduğundan endişeleniyorsanız, aşağıdakileri soruların cevaplarını öğrenmeye çalışın:

1. Alışverişe çıkmadığınız zaman endişeli mi hissediyorsunuz?
2. Satin almak sizi rahatlatıyor mu?
3. Bazen karşılayamayacağınız şeyleri satın alıyor musunuz?
4. Herhangi bir ödeme aldıktan sonra, paranızı öncelikle alışverişe harcıyor musunuz?
5. Alışverişlerinizden ötürü ödenmemiş çok fazla borcunuz var mı?
6. Bir şey satın aldıktan sonra kendinizi suçlu hissediyor musunuz veya yargılıyor musunuz?
7. Alışveriş için ne kadar harcama yaptığınızı bilseler insanların sizi yargılayacağını düşünüyor musunuz?

Yukarıda sorulan soruların çoğuna evet yanıtı vermek, dikkate alınması gereken uyarı çanlarıdır. Soruların çoğuna evet diyen birinin alışveriş bağımlılığı riski altında olduğu anlamına gelebilir.