Kumar Bağımlılığı
Kumar bağımlılığı daha değerli bir şey elde etme beklentisiyle değer verdiğiniz bir şeyi riske atmaktır. Kontrol edilemez bir dürtüdür. Kumar, beynin ödül sistemini diğer uyuşturucu ve uyarıcı maddeler gibi etkileyerek bağımlılığa yol açabilir. Bağımlılık geliştiğinde artık kontrol edilemez ve kişinin tüm işlevselliğini bozarak hayatı tehdit oluşturur.
Kumar Beyni Nasıl Etkiler?
Metamfetamin ve kokain gibi beyinde dopamin salınımını arttırarak etki oluşturur. Kumar oynamak bağımlılık yapan maddeler gibi beynin ödül sistemini etkiler ve dopamini yaklaşık 10 kat arttırır. Bir ödülün kişiye göre değerini, ödülün büyüklüğü ile bu ödülün verilmesi arasındaki süre belirler. Öyle bir an vardır ki, o anda daha küçük bir ödül daha büyük ancak daha geç bir ödülden daha fazla tercih edilir. Daha büyük ödülün gecikme süresi uzadıkça küçük ödülün tercih edilme olasılığı artar. Ödülün verilmesi geciktiğinde değerini kaybetmektedir. Dürtüsel seçim hemen verilen küçük ödülün tercih edilmesidir. Kumar bağımlılarının dürtüsellik düzeyi yüksektir ve riskli karar verme süreçleri vardır.
Kumar bağımlılarını riskli karar verme sürecine iten bir diğer neden bağımlıların mizacındaki belirgin yenilik arayışı örüntüsüdür. Bilişsel olarak ise kumar bağımlılığının temelinde düşünce sürecinde bir bozukluk yatmaktadır. Bunlar kazanmaya duyarlılık, kaybetmeye duyarsızlık, yüksek dürtüsellik ve riskli karar verme sürecidir.
Kumar oyunları şans faktörüne bağlı oyunlardır. Piyango, rulet ve slot makineleri gibi tamamen şansa dayalı oyunlar vardır. Ancak poker, iddia ve bazı online oyunlar gibi sanki beceriye dayalı gözüken oyunlarda da şans faktörü ağır basmaktadır. Kumar bağımlılarında şans algısı ve şansa dair inançlar değişmiştir. Kontrol yanılgısı bu çarpıtılmış inançlardan bir tanesidir.
Erkekler beceriye dayalı olduğu düşünülen poker, iddia gibi şans oyunlarını genelde aksiyon için tercih ederler. Kadınlar ise duygusal sorunlarından uzaklaşmak için genelde şans oyunlarını kaçış olarak kullanırlar. Kumar bağımlılığı olanların çok büyük bir kısmında riskli alkol kullanımı vardır. Ayrıca diğer uyuşturucu ve uyarıcı madde kullanımı da sıktır. Yapılan çalışmalarda bu kişilerde depresyon, anksiyete ve kişilik bozuklukları oranı yüksek bulunmuştur.
Kumar Bağımlılığı Belirtileri Nelerdir?
- Zihnin sürekli olarak kumarla meşgul olması
- Heyecan ve kazanma hissini sağlayabilmek için daha büyük miktarlarda oynama
- Kumar oynama davranışının kontrol edilememesi, başarısız bırakma girişimleri
- Kumar oynanmadığında sinirlilik, tahammülsüzlük, gerginlik
- Sorunlar, olumsuz düşünceler ve çaresizlik, suçluluk, kaygı, değersizlik gibi hislerden kaçmak
- Kaybedileni telafi etmeye çalışmak için daha yüksek miktarlarda oynamak
- Sık yalan söylemek
- İş, aile ve arkadaş çevresini ihmal etmek
- Kumar nedeniyle borç yapmak, hırsızlık ve dolandırıcılık gibi adli sorunlar yaşamak
Kumar bağımlılığı olan kişiler bir süre oynamadıklarında durumlarının düzeldiğini ve artık kumar oynama davranışını kontrol edebileceklerini düşünürler. Bu durum maalesef kalıcı değildir. Beynin ödül merkezi kalıcı olarak etkilenmiştir. Kişi çoğu zaman ne olduğunun tam farkına varmadan aynı çıkmazın içinde bulur kendini. Bu çıkmazdan kurtulmak için profesyonel yardım alınması şarttır.
Kumar Bağımlılığı Nedenleri
Kumar bağımlılığı madde bağımlılığı gibi yeterli miktar ve süre bu davranışı gerçekleştiren tüm herkeste gelişebilir. Ancak bazı insanlarda genetik bir eğilim bulunmaktadır. Yenilik arayışı ve dürtüselliği yüksek kişilerin daha kolay bağımlılık geliştirdiği tespit edilmiştir. Hatalı bilişsel inançlar da bu davranışın pekişmesine neden olmaktadır.
Kumar Bağımlılığı Genetik Mi?
Kumar bağımlılığına genetik faktörler çevresel faktörlerden daha fazla neden olmaktadır. Dopamin, Ankk1, DRD2 Taq1A1, serotonin 5HTTLPR, MAO-A, DRD3, DRD4, HTR2A ve COMT genlerindeki değişimler kumar bağımlılığı ile ilişkilidir.
Risk Faktörleri
Psikiyatrik bozukluklar, madde kullanımı, depresyon, anksiyete bozukluğu, bipolar bozukluk, obsesif kompulsif bozukluk, dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu ve bazı kişilik özellikleri olanlarda kumar bağımlılığı daha fazla görülmektedir.
Parkinson ve huzursuz bacak sendromunda kullanılan dopaminerjik ilaçlar ödül merkezini uyararak kumar oynama bozukluğuna neden olabilmektedir. Ayrıca rekabetçi, dürtüsel, huzursuz, sıkılgan kişilik özellikleri kumar bağımlılığı riskini artırmaktadır.
Kumar bağımlılığında başta maddi sorunlar olmak üzere kişinin çıkmazda hissettiği problemler nedeniyle intihar düşüncesi ve girişimleri sıktır. Aşırı strese bağlı uykusuzluk, anksiyete, depresyon gelişebilir. Kumar bağımlılığı aile ve sosyal çevrede sorunlara, maddi kayıplara, adli sorunlara ve bedensel sağlığın bozulmasına neden olmaktadır.
Kumar bağımlılığı tanısı bir psikiyatrist tarafından iyi bir değerlendirilme yapıldıktan sonra konulmalıdır. Aşırı para harcama davranış örüntüsünün altında hangi psikopatoloji olduğu, kullanılan ilaçlarla ilgisi olup olmadığı detaylıca irdelenmelidir.
Kumar Bağımlılığı Testi
- South Oaks Kumar Tarama Testi
- Lowa Kumar Testi
Kumar Bağımlılığı Nasıl Anlaşılır?
Kumar oynamaktan dolayı suçluluk ve pişmanlık hissediyorsanız, kumar oynamayı bırakmayı istediğiniz halde bırakamıyorsanız kumar bağımlısı olabilirsiniz. Bir uzmana başvurmanız, profesyonel bir yardım almanız gerekmektedir.
Kumar Bağımlılığı Nasıl Bırakılır?
Kumar Bağımlılığı Tedavisi
Tedaviye yönelik engeller utanma, damgalanma korkusu, sorunu kabul etmeme, tedaviye inançsızlık ve mali kaygılar olarak sıralanabilir. Kumar bağımlılığını tedavisinin en zor yanı kişinin bağımlı olduğunu kabul etmesidir. Aile ve yakın çevre kişiyi tedavi için zorlar. Kişi için tedavi başvurusunu kabul etmek bağımlı rolünü kabul etmek anlamına gelebilir. Bu da damgalanma hissini beraberinde getirir. Ancak unutulmamalıdır ki tedavi başvurusunun hedefi tekrar hayatınızın kontrolünü kazanmanızdır.
Bağımlılık tedavisi üç aşamaya ayrılmaktadır.
İlk aşama detoksifikasyon fazıdır. Anksiyete, sinirlilik, tahammülsüzlük gibi çoğunlukla duygu durumla ilgili olan yoksunluk belirtilerini azaltmayı ve ortadan kaldırmayı amaçlamaktadır. Bu aşamada yoksunluk belirtilerini hafifletecek ilaçlar kullanılmaktadır.
İkinci aşama, nüksetmeyi önlemek için motivasyonu arttırmaya, istekle baş etmeye yönelik stratejileri öğrenmeye ve bağımlılık davranışlarının yerine sağlıklı davranış kalıplarını koymaya odaklanan iyileşme sürecidir. Bu fazda ise ilaçlar ve davranışsal terapiler vardır.
Üçüncü aşama, nüksü önlemeyi ve tekrar kumar oynama davranışını
engellemeyi amaçlamaktadır.
Kumar Bağımlılığı Terapisi
Davranışçı terapi, kognitif terapi, bilişsel davranışçı terapi ve motivasyonel görüşme kumar bağımlılığında etkili olan terapilerdir. Davranış terapisi ile kumar oynama dürtüsünü azaltacak beceriler kazandırılır. Bilişsel davranışçı terapi ile çarpıtılmış düşünceler ve olumsuz inançlar belirlenir. Bunları alternatif ve olumlu olanlarla değiştirme hedeflenilir.
Kumar oynama dürtüsünü tetikleyen durumların fark edilmesi ve bunlardan kaçınılması amaçlanır. Kumar bağımlılığı terapisinde kumar oynama dürtüsüne karşı başetme becerileri geliştirilir. Kumar bağımlılığını yenmek için irade gücü yeterli değildir. Yeterli sosyal desteğin sağlanması tedavi başarısını olumlu etkilemektedir. Bu nedenle destek alabileceğiniz aile üyelerinden ve arkadaşınızdan yardım istemeniz faydalı olur.
Kumar Bağımlılığı İlaç Tedavisi
Bazı antidepresanlar ve madde bağımlılığının tedavisinde kullanılan ethylex gibi ilaçlar kumar bağımlılığı tedavisinde etkilidir. Kumar bağımlılığı olanlarda sık görülen depresyon, kaygı bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk ve dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu araştırılarak bunlara yönelik de tedavi planlanmalıdır.