Toksik psikoz olarak da bilinen madde ve ilaca bagli psikotik bozukluk, bir bireyin madde kullanimdan sonraki bir ay içindeki durumunu tanimlar. Bu dönemde halüsinasyonlar ve sanrilari deneyimledigi belirli bir akil sagligi durumunun adidir. Ruhsal Bozukluklarin Tanisal ve Istatistiksel El Kitabi'na (DSM-5) göre, ilk psikotik dönemleri için tedavi edilen hastalarin %7 ila %5'inin madde ve ilaç kaynakli psikotik bozukluga sahip oldugu bildirilmektedir.
Sizin veya sevdiklerinizin madde ve ilaca bagli psikotik bozukluk yasadigini düsünüyorsaniz, birçok tedavi seçenegi oldugunu bilmelisiniz.
Madde ve İlaca Bağlı Psikotik Bozukluk Semptomlar
Madde ve ilaca bagli psikotik bozuklugun semptomlari arasinda sanrilar, halüsinasyonlar veya her ikisinin birden yasanmasi yer alir. Bu semptomlari yasayan bireyler, sanrilarinin ve / veya halüsinasyonlarinin gerçek olup olmadigi konusunda fikir sahibi olabilir veya olmayabilir.
Sanrilar, gerçeklige dayanmayan düsünce ve inançlardir. Sanri türleri su sekilde siralanabilir:
- Persekutar: Kuruluslar da dahil olmak üzere baskalarinin sizi ele geçirmeye çalistigi veya sizi izledigi düsüncelerine kapilmak.
- Grandiyöz: Olaganüstü, özel, yetenekli ve digerlerinden daha iyi olduguna inanmak.
- Referans: Bireylerin ve çevresel sinyallerin sizinle iletisim kurmak için gizli anlamlari olduguna inanmak.
- Erotomanik: Aksi kanitlara ragmen birisinin veya birden fazla insanin size asik olduguna inanmak.
- Somatik: Vücudunuzda bir sorun olduguna inanmak.
Halüsinasyon yasiyorsaniz, gerçeklige dayanmayan bir veya birden fazla duyu ile bir seyler deneyimliyorsunuz demektir. Bir bireyin madde ve ilaç kaynakli psikozu varsa, halüsinasyonlari uyusturucu ya da alkolden kaynaklaniyorsa, bu semptom tani kriteri degildir.
Madde ve İlaca Bağlı Psikotik Bozukluğun Teşhisi
Madde ve ilaca bagli psikotik bozuklugun teshisinin konulabilmesi için semptomlarin yasam kalitenizi önemli ölçüde etkilemesi gerekir. Madde ve ilaca bagli psikotik bozuklugu sizofreni spektrumundan ve diger psikotik bozukluklardan ayirmak zordur. Ancak zor olsa da, dikkat edilmesi gereken bazi önemli faktörler vardir:
- Semptomlar uyusturucu, alkol veya her ikisini birden kullanip biraktiktan sonraki bir ay içinde baslar.
- Madde kullanimindan veya çekilmesinden önce psikozla ilgili herhangi bir belirti kaydedilmemistir.
- Belirtiler tipik olarak bir aydan az sürer.
- Belirtiler genellikle çekildikten sonra azalir.
- Bireyler tipik olarak sizofreni spektrumunda yaygin görülen semptomlari göstermezler. Örnegin, düzensiz konusma veya davranis ya da azalmis duygusal ifade durumlarini yasamazlar.
Madde ve İlaca Bağlı Psikotik Bozukluğu Nedenleri
Madde kullanim bozuklugu teshisiyle birlikte ortaya çikan bir akil sagligi bozukluguna sahip olma orani yüksektir. Maddeler tek basina ve dogrudan madde / ilaç kaynakli psikotik bozukluga neden olmazken, psikoz için risk altinda olan biri tetiklenebilir. Bir veya birden fazla uyusturucuya bagli madde kaynakli psikotik bozukluk ile basvuran bireylerin üzerine yapilan çalismada ortaya çikan risk faktörleri sunlardir:
- Erkek olmak
- 30 yasinda veya daha küçük olmak
- Altta yatan bir akil sagligi sorununa sahip olmak
Not: Bu bireyler yalnizca madde kaynakli psikotik bozukluk riski altinda degildi, ayni zamanda önümüzdeki birkaç yil içinde sizofreni gelistirmeye daha yatkinlardi.
Madde ve İlaca Bağlı Psikotik Bozukluğun Tedavisi
Madde ve ilaca bagli psikotik bozuklugun tedavisi, her hastaya ve benzersiz ihtiyaçlarina bagli olarak degisecektir. Çogu durumda tetikleyici maddeyi durdurmak ve hastayi güvenli bir ortamda yakindan takip etmek yeterli olabilmektedir. Maddeyi durdurmak kritik olsa da altta yatan herhangi bir zihinsel saglik sorununun tedavisi son derece önemlidir. Bazi durumlarda, akut ve uzun vadeli bakimi birlestirmek, bireyin gelecekte madde ve ilaç kaynakli psikoz yasamasini engelleyebilir.
Madde ve İlaca Bağlı Psikotik Bozukluğa İyi Gelen İlaçlar
Madde ve ilaca bagli psikozun semptomlarini azaltmaya ve bireyin ruh halini dengelemeye yardimci olmak için ilaçlar kullanilabilir. Kullanilabilecek ilaçlar sunlari içerir:
- Benzodiazepinler
- Seçici serotonin geri alim inhibitörleri (SSRI'lar)
- Antipsikotikler
- Uzun vadede, madde ve ilaç kaynakli psikozu tekrar yasama riskini azaltmak için altta yatan herhangi bir akil sagligi kosulunu tedavi etmek önemlidir. Tedavi seçenekleri sunlardir:
- Bilissel davranisçi terapi (CBT)
- Uyusturucu ve / veya alkol kullanimi için yatarak rehabilitasyon
- Uyusturucu ve / veya alkol kullanimi için ayakta tedavi
- Göz hareketi duyarsizlastirma ve yeniden isleme (EMDR)
- Diyalektik davranis terapisi (DBT)
