Sizofreni, bir kisinin düsünme biçimini, nasil hissettigini ve davranislarinin tamamini etkileyen ciddi bir akil hastaligidir. Bu hastaligi sahip kisiler gerçek dünya ile temaslarini tamamen kaybetmis gibi görünebilirler. Dolasiyla hastanin kendisi, aile üyeleri ve arkadas çevresi için problem teskil edebilecek sikintili durumlar meydana gelir. Sizofreni, zamaninda ve etkili bir sekilde tedavi edilmediginde kalici semptomlarin var olmasina yol açabilir. Bunu durumun önüne geçilmesini saglayabilecek etkili tedavi yöntemleri mevcuttur. Uygun zamanda gerçeklestirilen, planli ve sürekli bir tedavi yöntemi sizofreni hastalarini normal hayatlarina kavusturabilir. Böylece bireyler okula, ise ya da diger sosyal hayat alanlarina yeniden adapte olabilir.
Sizofreni hastaligi bireylerde sanrilara, halüsinasyonlara, düzensiz konusmaya, düsünme güçlügüne ve motivasyon eksikligine sebep olabilir. Bu rahatsizlik bölünmüs kisilik bozuklugu ya da çoklu kisilik bozuklugu ile ayni anlamina gelmez. Yapilan arastirmalar sizofreninin kadinlari ve erkekleri oldukça esit sekilde etkiledigini göstermektedir. Ancak buna ek olarak belirtilerin erkeklerde daha erken baslayabilecegi de sergilenmektedir.
Şizofreni Semptomları
Sizofreni, kisilerdeki düsünce, davranis ve duygu yapilarindaki sorunlari içeren bir akil hastaligidir. Bu hastaligin belirtileri kisiden kisiye farklilik gösterebilmektedir. Ancak çogu zaman ortak olarak görülen bazi semptomlar sunlardir:
- Sanrilar: Kisilerin gerçekten yasanmamis seylerin yasandigina inanmis olmasidir. Örnegin; daha önce saldiriya ugradigi, dogaüstü bir yeteneginin oldugunu ya da dünya çapinda söhrete sahip oldugunu düsünmesi bunlardan bazilaridir.
- Halüsinasyonlar: Var olmayan seylerin görüldügünün ya da duyuldugunun düsünüldügü durumlardir. Bütün duyular araciligi ile halüsinasyon yasanabilir. Ancak en yaygin olani isitme yolu ile gerçeklesir.
- Düzensiz düsünme, konusma: Sizofreni hastasi kisiler etkili iletisim kurma becerilerini kaybedebilirler. Kendilerine yönelten sorular eksik ya da ilgisiz cevap verme egilimindedirler. Bazen de bir arada anlam ifade etmeyen kelimeleri art arda kullanarak düzensiz konusabilirler.
- Düzensiz ve anormal motor davranis: Kisiler sizofreni hastaligina sahip olduklarinda normalde yapmayacagi davranislari sergileyebilirler. Örnegin; yaslarina uygun olmayan çocuksu hareketler, ani anilan kararlarla yapilan anlamsiz hareketler bunlardan bazilaridir.
- Negatif belirtiler: Kisinin normal yasantisinda negatif yönde durumlar olusmasidir. Örnegin; hijyen aliskanliklarinin kaybolmasi, duygusuz dönemlerin yasanmasi, asosyallik ve ilgisizlik bunlardan bazilaridir.
Bu belirtilerin ciddiyetleri dönem dönem degisiklik gösterebilir. Ancak buna ragmen çogu semptom her zaman var olmaktadir. Bu semptomlarin herhangi birinin varligindan süphelendiginizde yapilmasi gereken en önemli sey bir psikolog ile görüsmektir.
Şizofreni Nedenleri
Sizofreniye hangi durumlarin sebep oldugu kesin ve net olarak belirlenememistir. Ancak arastirmacilar; genetik özelliklerin, beyin yapisinin ve çevresel etkilerin bir kombinasyonu ile sizofreninin gelistigini savunmaktadir. Ek olarak vücutta dogal olarak üretilen bazi beyin kimyasallariyla ilgili sorunlarin da sizofreniye katkida bulunabildigi görülmüstür. Yapilan çalismalarin sonuçlarina göre, sizofreni tanisini almis hastalarin beyin yapilari diger kisilerinkine göre farklilik göstermektedir. Arastirmacilar bu degisikliklerin ne kadar önemli kriterler oldugu konusunda net bir karar vermis degiller. Ancak bu degisiklere bakarak sizofreninin bir beyin hastaligi oldugu sonucuna ulasabiliriz.
Bütün bunlara ek olarak kisilerde sizofreninin olusmasini saglayabilecek bazi risk faktörleri bulunmaktadir. O faktörler sunlardir:
- Ailedeki herhangi birinde sizofreni tanisi bulunmasi
- Çok sagliksiz beslenme aliskanliklari
- Beyin gelisimini olumsuz yönde etkileyebilecek toksinlere ya da virüslere uzun süre maruz kalma
- Hamilelik ya da dogum sirasinda olusabilecek bazi komplikasyonlar
- Genç yasta zihin yapisini etkileyebilecek (psikoaktif veya psikotropik) ilaçlar almak
- Uyusturucu madde kullanmak
Anksiyete Şizofreniye Dönüşür Mü?
Anksiyetesi olan hastalar, kaygi bozukluguna sahiptirler. Bu nedenle pek çok hastaligi kendilerine yakistirmaya meyillidirler. Bu nedenle anksiyetelerinin sizofreniye dönüsmesinden de endise duyabilirler. Ancak anksiyetenin sizofreniye dönüsme gibi bir durumu bulunmaz.
Anskiyete, nevroz sinifinda degerlendirilen bir hastaliktir. Yani hastalarin gerçekle baglari devam eder. Sizofreni ise psikoz olarak degerlendirilir ve hastalarin gerçeklerle baglari kopmustur. Anksiyete sorunu yasayan hastalar, kendilerini sürekli kontrol ederler ve farkindalik durumu gelistirirler. Sizofreni hastalarinda ise farkindalik tümüyle kaybolmustur.
Şizofreni Hastasına Yardımcı Olmak
Eger arkadaslarinizdan ya da ailenizden herhangi birinin sizofreni belirtileri gösterdigini düsünüyorsaniz onlarin sagligi için endiselenebilirsiniz. Bu oldukça normal bir seydir. Bu gibi durumlar yasadiginizda kisileri profesyonel yardim almaya, psikologa gitmeye yönlendirmek için baski kurmak etkili sonuç vermeyecektir. Çünkü tedavi olmayi henüz kabul etmemis olan bireyler üzerlerinde baski kuruldugunda tedavi olma fikrinden daha da uzaklasabilirler. Bu nedenle onlara tedavinin dogal ve saglikli bir süreç oldugunu, pek çok kisinin fayda sagladigini baskici olmayan bir dille anlatabilirsiniz.
Eger sizofreni tanisina sahip oldugunu düsündügünüz birey kendisine ya da çevresindeki insanlara sik sik zarar veriyorsa yardima ihtiyaç duyabilirsiniz. Bu gibi durumlarda bir uzmandan tavsiye almaniz ya da acil saglik hizmetlerini çagirmaniz etkili bir çözüm olabilir.
Ayrica bazi durumlarda da sizofreni hastasi olan kisiler kendi temel ihtiyaçlarini karsilayamayabilirler. Örnegin; yemek yeme, giyinme ve tuvalete gitme gibi faaliyetler onlar için oldukça güç olabilir. Bu nedenle yasadiginiz bölgedeki yatili tedavi hizmetlerini arastirmaniz ve hastanin en uygun tedaviyi alabilmesini saglamaniz onun için iyi bir çözüm olacaktir.
Şizofreni Tedavisi
Sizofreni hastaliginin tedavisi ömür boyu sürebilir. Semptomlar ilaçlarla ya da terapi yöntemleri ile azaltilabilir ve kontrol altina alinabilir. Hastalar kriz dönemindeyken kisinin güvenligini saglamak için hastaneye yatirilmasi gerekebilir. Bunun yaninda normal sartlar için sizofreni tedavisi, deneyimli bir psikiyatrist rehberliginde sürdürülmektedir. Psikiyatrist yaninda tedaviyi koordine edebilmek için bir ekip olusturulabilir. Bu ekip içinde psikolog, bir sosyal hizmet uzmani, bir psikiyatri hemsiresi ve bir vaka yöneticisinden olusan ekip bulunabilir.
Şizofreni Tedavisinde Kullanılan İlaçlar
Ilaç tedavisi, sizofreni tedavisi kapsaminda en temel noktalardan biridir. Antipsikotik ilaçlar, tedavi sürecinden siklikla kullanilir. Ilaçlar, beyin nörotransmitterini etkileyerek semptomlari kontrol etmektedir. Antipsikotik ilaçlar sayesinde belirti ve semptomlar, düsük doz ilaç kullanimi ile yönetilebilir. Uzmanin kontrolü altinda, gerektigi sürece ilaçlarda doz artisina ya da düsüsüne gidilebilir.
