Akut stres bozukluğu, travmatik bir olay yaşanmasının hemen ardından ortaya çıkabilen bir ruh sağlığı durumudur. Akut stres bozukluğu, diğer akıl sağlığı sorunları gibi bir dizi psikolojik belirtiye neden olabilir. Farkına varılmazsa veya zamanında tedavi edilmezse travma sonrası stres bozukluğuna evrilebilir. Akut stres bozukluğu (ASB) ile travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) arasında yakın oldukça benzer bir ilişki bulunur. Bazı insanlar akut stres bozukluğu geçirdikten sonra travma sonrası stres bozukluğu geliştirebilirler.
Araştırmalara göre, insanların yaklaşık yüzde 19’u travmatik bir olay yaşadıktan sonra akut stres bozukluğu geliştirirler. Herkes travmatik olaylara farklı tepkiler verir. Ancak daha sonra ortaya çıkabilecek olası fiziksel ve psikolojik etkilerin farkında olmak önemlidir.
Akut Stres Bozukluğunun Nedenleri Nelerdir?
Bir veya daha fazla travmatik olayla karşılaşmak, tanık olmak veya bunlarla karşılaşmak akut stres bozukluğu neden olabilir. Travma sebebi olaylar insanlarda yoğun bir korku, dehşet veya çaresizlik yaratır. Akut stres bozukluğuna neden olabilecek travmatik olaylar şunlardır:
- Ölüm
- Kendine veya başkasına yapılmış ölüm tehdidi
- Kendine veya başkasına ciddi bir zarar verme tehdidi
- Kendisinin veya başkalarının fiziksel bütünlüğüne yönelik tehditler
Randevu Talep Et
Akut Stres Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Akut stres bozukluğunun belirtileri şu şekilde ikiye ayrılır:
1. Dissosiyatif Semptomlar
ASB’niz varsa aşağıdaki dissosiyatif belirtilerden üç veya daha fazlasına sahip olduğunuzu fark edebilirsiniz:
- Uyuşma, kopukluk veya duygusal olarak tepkisiz hissetme
- Çevreniz hakkında daha az farkındalık
- Çevrenizin size garip veya gerçek dışı görünmesi, gerçeklikten kopmak
- Duyarsızlaşma, düşünceleriniz veya duygularınızın size ait olduğunu hissedememek
- Travmatik olayın bir veya daha fazla önemli yönü hatırlanmadığında ortaya çıkan dissosiyatif amnezi
2. Travmatik Olayı Yeniden Deneyimlemek
Akut stres bozukluğuna sahipseniz, aşağıdaki yollardan biri veya birkaçıyla yaşadığınız travmatik olayı ısrarlı olarak yeniden deneyimlersiniz:
- Travmatik olayın tekrarlayan görüntüleri, düşünceleri, kâbusları, yanılsamaları veya geri dönüş olayları
- Travmatik olayı yeniden yaşıyormuş gibi hissetmek
- Bir şey size travmatik olayı hatırlattığında üzülmek
Akut Stres Bozukluğu Ne Kadar Sürer?
Akut stres bozukluğu, yaşanan travmatik bir olaydan sonra ilk dönemde verilen tepkiler olarak açıklanabilir. Travmatik olaydan kast, kişilerin kendi başlarına ya da sevdiklerinin başına gelen fiziksel ve psikolojik olaylar olabilir. Bu olaylar sonucunda ortaya çıkan korku, endişe, çaresizlik ya da dehşet gibi duygular yoğun strese yol açabilir. Tüm bunların sonucunda da akut stres bozukluğu ortaya çıkabilmektedir. Travmatik olayın yaşanmasından sonra akut stres bozukluğu, 4 hafta içinde ortaya çıkabilir. Bunun yanında ortaya çıktıktan sonra 2 güne ya da 1 aya kadar sürebilir.
Akut Stres Bozukluğunun Risk Faktörleri
Herkes hayatının herhangi bir noktasında akut stres bozukluğu geliştirebilir. Bununla birlikte, bazı kişilerin bu bozukluğu yaşama riski daha yüksektir. Bir kişinin ASB geliştirme riskini artırabilecek faktörler şunlardır:
- Travmatik bir olayı önceden deneyimlemek, böyle bir olaya tanık olmak ya da olaya dair bilgi sahibi olmak
- Diğer akıl sağlığı bozuklukları öyküsü
- Geçmişte gerçekleşmiş travmatik olaylara karşı geliştirilen reaksiyonların öyküsü
- 40 yaşından küçük olmak
- Kadın olmak
Randevu Talep Et
Akut Stres Bozukluğu Tedavisi Nasıldır?
Doktorunuz akut stres bozukluğunu tedavi etmek için aşağıdaki yöntemlerden birini veya birkaçını kullanabilir:
- Özel ihtiyaçlarınızı belirlemek için bir psikiyatrik değerlendirme yapabilir.
- İntihar veya başkalarına zarar verme riski altındaysanız hastaneye kaldırmanızı isteyebilir.
- Size bozukluğunuz hakkında bilmeniz gerekenleri öğretmek için psikiyatrik eğitim verebilir.
- Anksiyete için kullanılan ilaçlar, seçici serotonin geri alım inhibitörleri ve antidepresanlar için reçete edebilir.
- İyileşme hızını artırabilen ve ASB’nin TSSB’ye dönüşmesini önleyebilen bilişsel davranışçı terapi uygulayabilir.
- Maruz kalmaya dayalı tedavilere başvurabilir.
- Hipnoterapi yapabilir.
Akut Stres Bozukluğu İlaç Tedavisi
Akut stres bozukluğu, hem psikoterapi hem de ilaç tedavisi kapsamında tedavi edilebilir. Bu hastalıktan muzdarip olan kişilerin tedavisinde ilaç tedavisi ise oldukça önemlidir. İlaç tedavisinden yanıt alabilmek için de hastaların ilaç kullanma fikrini kabul etmeleri, ilk önceliktir. Düşük dozda ve hafif yan etkilere sahip bir ilaçla başlangıç yapılmalıdır. Oluşabilecek herhangi bir yan etki ya da huzursuzluk halinde de hastanın ilacı bırakması sağlanmalıdır. Bulguların tamamen ortadan kalkmasına bağlı olarak ilaç tedavisi, 2 ya da 3 ay sürebilir.
Akut Stres Bozukluğu ve TSSB Arasındaki Fark
Kişinin büyük bir travma yaşamasından sonra travma sonrası stres bozukluğu sorunu ortaya çıkabilir. Travmayı hatırlamaktan sürekli kaçmaya çalışsa dahi aynı olayı tekrar tekrar yaşayabilir. Kendini korkmuş ve çaresizlik içinde hissedebilir. Üstelik bu bozukluk, uzun zaman sürebilmekte ve tekrarlayabilmektedir. Bunun yanında akut stres bozukluğu, travmatik olaydan sonraki 4 haftalık zaman diliminde ortaya çıkar. Etkisi ise en az 2 gün, en çok 4 hafta olmak üzere sürebilir. Travma sonrası stres bozukluğu ile arasındaki en belirgin fark da budur.