Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), dehşet verici bir olayla tetiklenen bir akıl sağlığı durumudur. TSSB yaşamak için tetikleyici olaya bizzat dahil olmak ya da tanık olmak gereklidir. Travma sonrası stres bozukluğunun semptomları, olayla ilgili kontrol edilemeyen düşüncelerin oluşmasını içerir. Bunun yanı sıra olaya geri dönüşler, kâbuslar ve şiddetli anksiyeteyi barındırabilir.
Travmatik olaylardan geçen çoğu insan, geçici olarak uyum sağlamakta ve yaşadıklarıyla başa çıkmakta zorluk çekebilir. Ancak zamanla ve iyi planlanmış bir öz bakım ile genellikle daha iyi hale gelir. Semptomlar kötüleşirse, aylarca hatta yıllarca sürerse ve günlük işleyişinize müdahale ediyorsa travma sonrası stres bozukluğu yaşıyor olabilirsiniz.
TSSB semptomları, ortaya çıktıktan sonra etkili bir tedavi ile azaltılabilir ve iyileşme süreci başlayabilir.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Belirtileri
Travma sonrası stres bozukluğu belirtileri, travmatik bir olaydan sonraki bir ay içinde başlayabilir. Ancak bazen semptomlar olaydan yıllar boyunca ortaya çıkmayabilir. Bu belirtiler, sosyal ortamlarda, iş hayatında ve ilişkilerde önemli sorunlara neden olabilir. Ayrıca, rutin günlük işlerinizi yerine getirme becerinize de müdahale edebilirler.
TSSB semptomları genellikle dört tipte gruplanır:
- Müdahaleci anılar,
- Kaçınma,
- Düşünme,
- Ruh halindeki olumsuz değişiklikler ve fiziksel ve duygusal tepkilerdeki değişiklikler.
- Belirtiler zamanla değişebilir veya kişiden kişiye değişebilir.
Randevu Talep Et
Müdahaleci Anıların Belirtileri
- Travmatik olayın tekrarlayan, istenmeyen üzücü anıları
- Travmatik olayı yeniden yaşıyormuş gibi hissetmek
- Travmatik olay hakkında üzücü rüyalar veya kâbuslar
- Size travmatik olayı hatırlatan bir şeye karşı şiddetli duygusal sıkıntı veya fiziksel tepkiler
Kaçınma Belirtileri
- Travmatik olay hakkında konuşmaktan, hatta düşünmekten kaçmak
- Size travmatik olayı hatırlatan yerlerden, etkinliklerden veya insanlardan kaçınmak
- Düşünce ve ruh halindeki olumsuz değişiklikler
Düşünce ve Ruh Halindeki Olumsuz Değişiklikler
- Kendiniz, diğer insanlar veya dünya hakkında olumsuz düşünceler
- Gelecek hakkında umutsuzluk
- Travmatik olayın önemli yönlerini hatırlamamak da dahil olmak üzere hafıza sorunları
- Yakın ilişkileri sürdürmede zorluk
- Aileden ve arkadaşlardan kopuk hissetmek
- Bir zamanlar zevk aldığınız aktivitelere ilgisizlik
- Olumlu duyguları yaşama zorluğu çekmek
- Duygusal olarak uyuşmuş hissetmek
- Fiziksel ve duygusal tepkilerde yaşanan değişiklikler
Fiziksel ve Duygusal Tepkilerdeki Değişiklikler
Fiziksel ve duygusal tepkilerdeki değişiklikler, uyarılma belirtileri olarak da adlandırılır. Uyarılma belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Kolayca ürkme veya korkmak
- Daima tehlikeye karşı tetikte olmak
- Çok fazla içmek veya çok hızlı araba kullanmak gibi kendine zarar veren davranışlar
- Uyku problemleri
- Odaklanmada zorluk
- Sinirlik hali, öfke patlamaları ve agresif davranışlar
- Ezici bir suçluluk veya utanç
Randevu Talep Et
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Nedenleri
Bir ölümle veya ölüm riskiyle, ciddi yaralanma veya cinsel istismarı içeren bir olayı yaşadığınızda, gördüğünüzde veya öğrendiğinizde travma sonrası stres bozukluğu geliştirebilirsiniz. Doktorlar, bazı insanların neden TSSB’ye yakalandığından emin değiller. Çoğu akıl sağlığı probleminde olduğu gibi, TSSB muhtemelen aşağıdaki nedenlerin karmaşık birleşiminden kaynaklanır:
- Geçmiş travma sayısı ve boyutu dahil olmak üzere stresli deneyimler
- Ailede anksiyete ve depresyon geçmişi gibi kalıtsal ruh sağlığı riskleri
- Kişiliğinizin miras alınan özellikleri – genellikle mizacınız olarak adlandırılır
- Beyninizin vücudunuzun salgıladığı kimyasalları ve hormonları düzenleme şekli
- Diğer risk faktörleri
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Risk Faktörleri
Her yaştan insanda travma sonrası stres bozukluğu görülebilir. Bununla birlikte, bazı faktörler sizin travmatik bir olaydan sonra TSSB geliştirme olasılığınızı artırabilir, örneğin:
- Yoğun veya uzun süreli travma yaşamak
- Daha önce çocukluk çağı istismarı gibi başka travmalar yaşamış olmak
- Askeri personel ve ambulans görevlisi gibi travmatik olaylara maruz kalma riskinizi artıran bir işe sahip olmak
- Anksiyete veya depresyon gibi başka akıl sağlığı sorunlarına sahip olmak
- Aşırı alkol tüketimi veya uyuşturucu kullanımı gibi madde kötüye kullanımıyla ilgili sorunlara sahip olmak
- Aile ve arkadaşlardan gelecek destekten yoksun olmak
- Kan bağı bulunan kişilerin anksiyete veya depresyon dahil olmak üzere zihinsel sağlık sorunları olması
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Ne Kadar Sürer?
Travma sonrası stres bozukluğu, travmatik bir durum meydana geldikten sonra kısa sürede ortaya çıkabilir. Ancak bazı durumlarda çok uzun süre sonra oluşabilir ve yıllarca sürebilir. Travma sonrası stres bozukluğu süresi hakkında net bir şey söylemek doğru olmaz. Genel olarak travmayı izleyen ilk aylarda, tipik belirtiler ortaya çıkar. Bunun yanında travmanın hemen sonrasında ruhsal şok tepkileri görülebilir.
Travma sonrası yaşanan şok, günler ya da haftalar için azalır. Zaman içinde de kaybolabilir. Travmatik bir olay yaşayan insanların %30’u, bir ay sonunda travmatik stres bozukluğu belirtilerini göstermeyi bırakır.
Travma Sonrası Stres Bozukluğu Tedavisi
Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan kişiler için ana tedaviler, ilaç tedavisi ve psikoterapi (konuşma terapisi) içerir. Kimi durumda, her ikisini birden içeren bir tedavi planı uygulanabilir. Herkesin travması ve bunun stresini yaşayış biçimi farklıdır ve TSSB her insanı farklı şekilde etkiler. Bu nedenle bir hastanın olumlu cevap verdiği tedavi bir başkası için işe yaramayabilir. Travma sonrası stres bozukluğu olan herkesin, TSSB üzerine uzmanlığı bulunan bir akıl sağlığı doktoru tarafından tedavi edilmesi önemlidir. TSSB’si bulunan bazı kişilere neyin iyi geldiğini ve hangi tedavinin işe yaradığını bulmak için farklı tedavilerin denenmesi gerekebilir.
Travma stres bozukluğu yaşayan kişi, istismarcı ve toksik bir ilişkinin içinde olmak gibi devam eden bir travma geçiriyorsa, her iki sorunun da ele alınması gerekir. Bunun gibi devam eden diğer sorunlar arasında panik bozukluğu, depresyon, madde bağımlılığı ve intihara eğilimli olmak sayılabilir.