Panik Atak Nedir?
Panik atak, aniden başlayan yoğun ve şiddetli bir korku atağıdır. Bir alarm durumudur. Süresi ise birkaç dakikadan bir kaç saate kadar değişebilmektedir.
Panik atakta 3 temel korku durumu vardır.
- Kalple ilgili; Kalbinin duracağını ve kalp krizi geçireceği,
- Solunumla ilgili; Nefesinin yetmeyeceği, boğulmak üzere olacağı
- Beyinle ilgili; Aklını kaybedeceği, çıldıracağı, delireceği, beyin felci geçireceği, beyin kanaması geçireceği, bayılacağı korkusu vardır.
Bunun haricinde ölüm veya kontrol kaybıyla ilgili başka korkular da panik atakta sıklıkla görülebilmektedir.
Normalde o an için gerçek bir tehlike yoktur ama varmış gibi algılanır. Bu yüzden yanlış alarm olarak bilinir.
Hemen hemen herkes yaşamı boyunca bir panik durumu yaşar ancak o tehlikeli durum sona erdiğinde panik durumu ortadan kalkar.
Ancak, bu panik durumları tekrarlıyorsa, beklenmedik zamanlarda oluşmaya başlıyorsa, sürekli başka bir atak gelecek korkusu yaşanıyorsa işte o zaman panik bozukluğa dönüşmüş olabilir. Atak olacak korkusu ve endişesiyle günlük yaşam kısıtlanmaya başlanır. Kaçınmalar başlar.
Panik atakların herhangi bir hayati tehlikesi yoktur ve genellikle tedaviden çok fayda görürler.
Atakların yaygınlığı %3 ile %5 arasındadır ve kadınlarda erkeklerden daha sık görülmektedir. Ayrıca yine anksiyeteye duyarlı insanlarda ve cinsel travma yaşayanlarda da daha fazla görülebilmektedir.
Panik ataklar yalnızca panik bozuklukta ortaya çıkmaz. Kaygı, endişe, korku yaratan her durum panik atağa sebep olabilir. Panik ataklar beklenen duruma bağlı ve beklenen duruma bağlı olmayanlar olarak iki ayrı başlıkta incelenebilir. Beklenen durumlar uçağa ya da toplu taşımaya binme, asansöre binme gibi durumlar olabilmektedir.
Panik Atak Başlangıç Belirtileri Nelerdir?
Panik atakta başlangıç belirtileri, tetikleyici belirtilerdir. Kalp ritminin hızlanmasına vesile olan spor yapma, cinsellik gibi durumlar çarpıntı yaparak panik atak başlatabilmektedir. Ayrıca panik atak belirtilerinden herhangi birinin bir şekilde ortaya çıkması yine “Panik atak geçiriyor muyum?” endişesini uyararak panik atağı başlatabilir.
Panik Atak Belirtileri Nelerdir?
Panik ataklar aniden başlayabilir, araç kullanırken, işte çalışıyorken veya uyurken gelişebilir.
Panik atakların birçok varyasyonu vardır, ancak semptomlar genellikle dakikalar içinde zirveye ulaşır. Panik atak geçtikten sonra kendinizi yorgun ve bitkin hissedebilirsiniz.
Panik ataklar tipik olarak şu belirtilerden veya semptomlardan bazılarını içerir:
- Büyük bir felaketin yaklaştığı hissi
- Kontrolünü kaybetme ve ölüm korkusu
- Çarpıntı, kalp ritmi ve nabızda hızlanma
- Terleme
- Gerginlik
- Titreme
- Kasılma
- Boğazda düğümlenme, yutkunmada zorlanma
- Nefes darlığı, nefes alışverişin zorlanması ve hızlanması
- Hava açlığı
- Ateş basması, sıcak basması
- Soğuk terleme
- Mide bulantısı
- Karın ağrısı ve krampları
- Göğüs ağrısı
- Baş ağrısı
- Baş dönmesi
- Dengesizlik hissi
- Başta uyuşma
- Görmede bulanıklık, perdelenme
- Kulak çınlaması, uğultu veya dolgunluk hissi
- Vücutta uyuşma veya karıncalanma hissi
- Gerçeklikten kopma hissiyatı
- Çevreye ve bedenine yabancılaşma hissi
Panik atak olamadığı zamanlarda da panik atak geçirmekten o kadar korkabilirsiniz ki, olabilecekleri belirli durumlardan kaçınmaya başlayabilirsiniz. Kaçınma belirtileri de bu listeye eklenebilir.
Panik Atak Nedenleri Nelerdir?
Panik ataklara veya panik bozukluğa tam olarak neyin sebep olduğu bilinmiyor, ancak şu faktörler rol oynadığına dair bilimsel çalışmalar mevcuttur.
- Genetik
- Tolere edilemeyen stres
- Strese yatkın mizaç
- Beyninizin bazı bölümlerindeki yapısal değişiklikler (temporal atrofi gibi)
- Beynin çalışma biçimindeki belirli değişiklikler (Noroadrenerjik sistemin disregulasyonu ve hiperaktivasyonuna neden olabilecek farklılıklar)
Bunların dışında erken çocukluk dönemlerinde özellikle anneden ayrı kalınması durumu yaşayanların panik atak geçirme sıklığı ayrı kalmayanlara göre çok daha sık bulunmuştur. Daha psikanalitik bir yaklaşımdan bakarsak da stresli olayları bilinçdışı anlamlandırma süreçleri de panik ataklara neden olabilmektedir.
Panik atak vücudumuzda savaş yada kaç tepkisinin bozulmasından kaynaklanıyor diyebiliriz. Bu tepki normalde hayat kurtarıcıyken panik atakta hayat karartıcı hale gelmektedir.
Panik atak yaşayan hastaların beyinlerinin sağ temporal lobunda atrofi (küçülme) olduğu tespit edilmiştir. Ayrıca önceki çalışmalara baktığımızda kalbinde mitral kapak prolapsusu (yani kalpteki mevcut yapısal anomali/ düşüklük) olanlarda panik atak sıklığının daha fazla olduğu görülse de sonraki çalışmalarda bu durumun panik atak sıklığında bir etkisi olmadığı görülmüştür.
Panik Atak En Çok Kimlerde Görülür?
Panik atak veya panik bozukluğu geliştirme riskini artırabilecek faktörler şunlardır:
- Ailede panik atak geçiren bireyler varsa
- Sevilen ve değer verilen birinin ölümü
- Değer verilen birinin ciddi bir hastalığı
- Cinsel taciz ve istismar
- Travmatik bir olay
- Boşanma, ayrılık gibi büyük yaşamsal olaylar
- Hayatınızdaki büyük değişiklikler
- Sigara, aşırı kafein alımı
- Esrar (Marihuana), LSD, Kokain, metamfetamin kullanımı
- Çocuklukta fiziksel veya cinsel istismar öyküsü
- Büyük yaşamsal stres oluşturan durumlar
Panik Atak İçin Kullanılan Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Öncelikle panik atak tanısı, tıbbi bir muayene ve değerlendirme sonrasında konulmalıdır. Bu değerlendirmeye tıbbi tetkikler, kan testleri, görüntüleme yöntemleri eklenebilmektedir. Bazen panik atak belirtilerini tiroid bezinin fazla çalışması, böbrek üstü bezinin bazı tümörleri, kalp ritim bozuklukları, kan şekerini etkileyen tıbbi bozukluklar gibi bazı tıbbi durumlar oluşturabilmektedir.
Öncelikle yapılması gereken ise bu tıbbi rahatsızlıkların ayırıcı tanısını yapmaktır. Herhangi bir tıbbi nedene bağlı olmayan bu bu belirtiler kokain, metanfetamin, ekstezi, gibi uyarıcı maddeler nedeniyle de oluşabilmektedir. LSD, ketamin, marihuana gibi algıyı değiştiren maddeler de panik atak belirtilerini oluşturabilmektedir. Ayrıca alkolün ve bazı ilaçların yokluğunda da panik atak belirtileri görülebilmektedir. Tıbbi nedenler ve maddeyle ilişkili durumlar dışlandıktan sonra panik bozukluk tanısı bazı testlerin yardımıyla da konulabilmektedir. Bu testlerden bazıları: DSM-5 Panik Bozukluk Ölçeği, Panik Agorafobi Ölçeği (PAÖ) vb…
Tanı Kriterleri DSM-5 tarafından belirlenmekte olup uzman klinisyence tespit edilmeli ve panik atak tanısı da buna göre konmalıdır. Buna göre uygun tedavi ve terapi şekli belirlenmelidir.
Panik Atakla İlgili Sık Sorulan Sorular:
Panik Atak Esnasında Kalp Krizi Geçirilir mi? Panik Atak Ağrısı Nasıl Olur? Kalp Krizinden Nasıl Ayırt Edilir?
Panik Atak Olup Olmadığını Nasıl Anlarız?
Panik atak olup olmadığını bir psikiyatrist diğer olası durumları değerlendirerek yani ayırıcı tanı yaparak belirler. Bunun için tetkikler isteyebilir.
Panik atak esnasında sıklıkla göğüs ağrısı ifade edilir. Ancak panik ataktaki göğüs ağrısı, en büyük solunum kasımız diyafram ve kaburga kemikleri arasındaki yardımcı solunum kaslarına bağlı -çizgili kas- ağrısıdır. Panik atak sırasında solunum ritmi arttığından bu kaslar yorulmakta ve yorulmaya bağlı ağrı oluşmaktadır. Bu noktada ağrının karakteri kalp krizi ve panik atak ayrımı yapmamızı sağlamaktadır. Panik ataktaki ağrı bahsettiğimiz gibi kalp ağrısı değil solunum kaslarına bağlı ağrıdır. Kişi, ağrının yerini eliyle lokalize edebilir (gösterebilir). Daha batıcı tarzda bir ağrıdır. Kalp krizindeki ağrı ise kalp kasının değil, perikart denilen kalp zarının ağrısıdır. Belli belirsiz göğüste, karında, sırtta ve vücudun farklı yerlerinde hissedilebilir ve daha baskıcı tiptedir. Panik ataktaki gibi keskin ve batıcı bir ağrı değildir. Öyle ki çoğu zaman kalp krizi geçirenlerde ağrı hissedilmez.
Panik Atak Sırasında Bayılma Yaşanır mı?
Panik atak nedeniyle bayılma yaşanmaz. Ancak solunum ritmi çok arttığından oksijen alımı artar ve bir nevi oksijen sarhoşluğu gelişir. Bu, bayılma hissiyatına neden olan durumdur. Aslında o an için kan kimyası geçici olarak değişmektedir ancak bayılma durumu gerçekleşmeden vücut, kompansasyon (uyum) mekanizması ile bu n imyı değişikliğini dengelemektedir. Özetle panik atak bayılmaya neden olmaz.
Panik Atak Ateş Yapar mı?
Panik atak vücut ısısını bir miktar arttırabilir. Bu durum ateş basması olarak hissedilebilir. Ancak terleme ile bu ısı artışı dengelenir ve genelde fazla hissedilmez. Soğuk terleme olarak tarif edilen de bu durumdur.
Panik Atak Baş Ağrısı Yapar mı?
Panik atak esnasında kas gerginliği gelişir ve gerilim tipi baş ağrısı gelişebilir. Bu ağrı atak geçtikten sonra da devam edebilir.
Panik Atak Cinselliği Etkiler Mi?
Panik atak yaşayan bireyler efor gerektirecek durumlardan tekrar atak yaşayacakları endişesiyle sıklıkla kaçınabilmektedir. Maalesef cinsel yaşamları da olumsuz etkilenebilmektedir. Cinsel isteksizlik, ereksiyon sertleşme problemi, uyarılma ve ıslanma problemi gibi cinsel sorunlara neden olabilmektedir.
Panik Atak Durumunda El Titremesi Normal Mi?
Panik atak esnasında el, ayak ve bazen tüm bedende kasılma ve titreme olabilir. İlave olarak uyuşma ve karıncalanma hissiyatı gelişebilir.
Panik Atak Bilekliği Nedir? Gerçekten İşe Yarıyor Mu?
Panik Atak Doğal Taş Bileklik; Lepidolit, Ametist, Hematit, kuvars, lapis, akuamarin, aventurin, kehribar, kaplangözü gibi piyasada çeşitli kombinasyonlarla biraraya getirilerek satılmaktadır. Kişiye plasebo bir etkisi olabilmektedir. Panik atakta o an kişiye güven veren herşey atağın sonlanmasına yardımcı olabilir. Bu maalesef kişinin özgüvenini azaltarak panik atakların daha da artmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle panik atak bilekliğini ve doğal taşları panik atak tedavisinde önermiyorum.
Panik Atak Korkusu Ölüme ya da Deliliğe Sebep Olur Mu?
Panik atak asla ölüme veya deliliğe sebep olmaz ama öyleymiş gibi hissedilmesine sebep olur.
Panik Atak Egzersizleri Nelerdir?
Nefes, gevşeme ve dikkat egzersizleridir.
Panik Atak Esnasında Neler Yapmalıyız?
Panik Atağı Önlemek İçin Kendi Kendime Neler Yapabilirim?
- Nefes egzersizi: 4-4-4 nefes tekniği ile solunum ritmini düzene sokabilmek mümkündür. Bu teknikte nefes, burundan 4 saniye boyunca alınır. Alınan nefes 4 saniye boyunca tutulur ve sonrasında 4 saniye boyunca nefes, ağızdan verilir. Bu 5-6 kez tekrarlanır ve nabız, normale döner.
- Relaksasyon (gevşeme): Bedendeki tüm istemli kas grubunu sıralı olarak kasmak ve gevşetmek üzere relaksasyon egzersizleri bu durumdaki kişilere yardımcı olabilmektedir.
- Dikkati bir yere odaklama: Dikkati dağıtacak bazı aktivitelerle uğraşmak yahut dikkatimizi belli başlı nesnelere yöneltip odaklayarak “anda kalmak” kişiye iyi gelebilmektedir.
- Ototelkin: Kişinin o an aklındaki felaket düşüncelerine karşıt olarak beklenen felaket gerçekleşmeyeceğine dair alternatif düşünceler üretmesi, zihinsel sürecini yönlendirmesi paniğinin azalmasını sağlamaktadır.
Panik Atak İle Anksiyete Fark Nelerdir?
Panik atak, anksiyetenin yoğun ve şiddetli halidir. Her türlü anksiyete yaratan durumda panik atak gerçekleşmesi ihtimali vardır.
Panik Atak Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Genel olarak farmakolojik tedavi (ilaç tedavisi) ve buna ek olarak terapi desteği en iyi sonucu veren tedavi yöntemini oluşturmaktadır. Özellikle panik atak şiddetli olduğunda ilaç tedavisi çoğunlukla önerilir. Hatta panik atak düzeldiğinde dahi tedavisine uzun süre (aylarca) devam edilebilir. Bunun nedeni de tekrarlama riskinin yüksek olması ve bu riskin, kullanıma bağlı olarak azalmasıdır. Terapi yöntemlerine baktığımızdaysa yapılan çalışmalarla da kanıtlanmış olduğu üzere en etkili yöntem bilişsel davranışçı terapi gibi gözükmektedir. Bu yöntemle birlikte panik atak sırasında ve öncesinde meydana gelen duygulara karşı farklı düşünebilme, davranabilme ve tepki verebilme yolları öğretilir. Bununla birlikte de ataklar daha az sıklıkla karşımıza çıkar hale gelebilmektedir. Maruz bırakma da yine terapide sıklıkla kullanılan bir yöntemdir. Bu yöntemle kişi, kaçındığı durumlara ve faaliyetlere katılmaya karşı korku ve inançlarıyla yüzleşmektedir. Direkt veya aşamalı olarak kaçınılan bu durumlara maruz bırakılırlar. Bazen bu uygulamalar gevşeme egzersizleriyle birlikte kullanılmaktadır. Sonuç olarak bilişsel davranışçı terapi, panik atak tedavisinde kullanmak için oldukça elverişli bir yöntemdir.
Panik Atak İlaçla Tedavi Edilebilir Mi?
Terapi imkanı olmadığında da panik ataklar sadece ilaçla tedavi edilebilir. Ancak sadece ilaçla tedavi seçeneğinde ilerde tekrarlama riski daha fazladır.
Panik Atak Kişinin Hayatında Ne Gibi Değişikliklere Yol Açar?
Panik atak, sıklıkla kaçınma durumuna neden olmaktadır. Kişi özellikle panik atağının gelişebileceği yerleri tespit ederek buralardan uzak durmaya çalışabilir. Hatta kullanacağı yol güzergahını hastaneye yakın yerler olarak planlayabilir ve gerekirse yolunu dahi hastaneye yakın olmak adına uzatabilir. Bu durum kimi zaman kişinin sosyal hayatını olumsuz yönde etkileyebilir ve kişiyi sınırlandırabilmektedir. Bu noktada kişinin işlevselliği de bozulabilmektedir.
